ÂLÂ Parti Genel Lideri Meral Akşener’in, 26 Mayıs’ta açıklayacağı partisinin güçlendirilmiş parlamenter sistem çalışmasında dikkat çeken Anayasa Mahkemesi (AYM) ve Hâkim Savcılar Şurası (HSK) teklifleri bulunuyor. MHP’nin yeni anayasa çalışmasında yer alan “AYM’nin yüksek mahkeme statüsünden çıkarılması” teklifinin tersine GÜZEL Parti’nin çalışmasında, “AYM ve HSK’nin yapısı korunuyor.” Fakat her iki kurumun da üyelikleri yine belirleniyor. Buna nazaran, AYM ve HSK’nin üye yapılarının “muhalefet ve iktidar açısından eşit olması” öngörülüyor. Bununla birlikte TBMM’nin istikrar ve denetleme yetkilerinin artırılması için “soru, gensoru” uygulamalarına geri dönüşe geçiş önerisi yer alırken, TBMM’deki kurulların üye yapısının da tekrar “muhalefet ve iktidar” olmak üzere eşit oranda belirlenmesi önerisi dikkat çekiyor.
MHP Genel Lideri Devlet Bahçeli, geçen haftalarda partisinin anayasa çalışmasını açıklamıştı. Şimdi Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın bilgisine sunulan anayasa çalışması ile ilgili Bahçeli, “AYM’nin yüksek mahkeme statüsünden çıkarılmasının öngörüldüğünü” belirtmişti. MHP’nin çalışmasının akabinde artık muhalefet partileri de 2023 seçimlerine gerçek giden süreçte iktidar ile muhalefet ortasında çokça tartışılacak güçlendirilmiş parlamenter sistem tekliflerini açıklamaya hazırlanıyor. UYGUN Parti Genel Lideri Meral Akşener, 26 Mayıs’ta partisinin çalışmasını kamuoyu ile paylaşacak.
CUMHURBAŞKANI ‘TARAFSIZ’ OLACAK
Cumhuriyet’in edindiği bilgiye nazaran YETERLİ Parti’nin çalışmasında MHP’nin teklifinin bilakis AYM’nin yapısı güçlendiriliyor. 2018 yılında yapılan anayasa değişikliği ile AYM’nin üye yapısı da yine belirlenmişti. Buna nazaran, 15 üyeden konseyi olan AYM için TBMM’ye, iki üyeyi Sayıştay Genel Kurulu’nun kendi lider ve üyeleri ortasından, her boş yer için gösterecekleri üçer aday içinden, bir üyeyi ise baro liderlerinin özgür avukatlar ortasından gösterecekleri üç aday içinden yapacağı saklı oylamayla seçme hakkı getirilmişti. GÜZEL Parti’nin teklifinde, kelam konusu adaylıklar için muhalefetin ve iktidarın önerdiği adaylar ortasından oluşacak üyelerin eşit biçimde belirlenmesi öngörülüyor. Birebir metot HSK için de düşünülüyor. Adalet Bakanı’nın heyet lideri olduğu, ilgili bakan yardımcılarının da yer aldığı HSK, mevcut sistemde 13 üyeden oluşuyor. Cumhurbaşkanı HSK için 4, TBMM de 7 üye seçiyor. UYGUN Parti’nin çalışmasında ise TBMM’deki üye seçimlerinin de “muhalefet ve iktidar açısından eşit halde dağılımını öngörecek bir yapının oluşturulması” öngörülüyor. Cumhurbaşkanının da parlamenter sistemde olduğu üzere “tarafsız” hale getirileceğine dikkat çekilirken, cumhurbaşkanının da yüksek mahkemelere üye dağılımı yaparken, “eşit dağılım yapabilmesinin önünün açılacağı” tabir ediliyor. TBMM seçimlerinin bu formda düzenlenmesinin “Meclis’in yetkisini artıracağı ve tarafsız adalet sistemine taban hazırlayacağına” dikkat çekiliyor. Öte yandan UYGUN Parti’nin çalışmasında, AYM için “TBMM’den geçen kanunların anayasaya biçim ve temel bakımından uygunluğunu denetleme yetkisinin de güçlendirileceğine” dikkat çekiliyor.
YETKİ YİNE PARLAMENTODA
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçişle birlikte kabinenin Meclis içinden seçilmemesi nedeniyle “yürütmenin parlamentoya karşı bir sorumluluğu” bulunmuyordu. UYGUN Parti’nin çalışmasında ise kabinenin yine Meclis içinden seçilmesi öngörülüyor. UYGUN Parti’nin çalışmasında TBMM’nin istikrar ve denetleme gücünün artırılması için “yeniden soru, güvenoyu ve gensoru” uygulamalarının getirilmesi öngörülüyor. Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde “milletvekillerinin yazılı ve soru yollarıyla bilgi edinme haklarının da bakanların karşılık vermemesi gerekçesiyle fonksiyonellik kazanmadığı için” milletvekillerinin yazılı ve kelamlı soru yollarının da parlamenter sistemdeki üzere düzenlendiği tabir ediliyor. Ayrıyeten mevcutta TBMM’deki kurullarda iktidar üyesi partinin milletvekili sayısı da fazla. GÜZEL Parti’nin çalışmasında ise komitelerdeki üye yapılarının “muhalefet ve iktidar” tarafından eşit belirlenmesi öngörülüyor. DÜZGÜN Parti, bu uygulamanın TBMM’den geçecek yasa çalışmalarının da daha verimli ve her türlü teklifin dikkate alınacağı bir sistemi getireceğini” savunuyor. DÜZGÜN Parti’nin teklifinde ayrıyeten parlamenter sistemde olduğu üzere bakanlar heyeti ve Başbakanlık’a da geri dönüşün öngörüldüğüne dikkat çekiliyor.