Kanser farkındalığı konusunda kampanyaları ile tanınan, eski İngiliz öğretmen ve BBC’de “You, Me And The Big C” isimli podcasti hazırlayan Deborah James 40 yaşında hayatını kaybetti.
2016 yılında bağırsak kanseri teşhisi konan James’e, sonrasında bağış kampanyaları başlattı, yarattığı farkındalığın mükafatı olarak şövalye unvanı aldı.
İki çocuk annesi olan James, bağırsak kanseri çalışmaları ve araştırmalarında kullanılmak üzere yüzbinlerce sterlin toplamayı başardı.
Deborah James, kampanyaları sırasında bağırsak kanserinin erken teşhisinde dışkı denetiminin kıymetine dikkatleri çekti.
Yaygın bir kanser tipi olan bağırsak kanseri ile ilgili merak edilenleri cevapladık.
BAĞIRSAK KANSERİNİ NASIL TESPİT EDEBİLİRİM?
Bakmak gereken üç temel konu var:
- Dışkınızda nedensiz yere olabilecek kan (parlak kırmızı yahut koyu kırmızı renkte olabilir).
- Tuvalete her zamankinden daha fazla çıkmanız ya da daha katı yahut cıvık olması üzere dışkınızdaki olabilecek rastgele bir değişiklik,
- Karnınız şiş ve gerginken hissedilen karın ağrısı ve şişkinlik.
Ancak şöyle diğer belirtiler de olabilir:
- Hızlı kilo kaybı yaşadıysanız,
- Tuvaletten sonra bağırsağınızı gerektiği üzere boşaltamadığınızı hissediyorsanız,
- Normalden daha yorgun yahut baş dönmesi hissediyorsanız.
Bu belirtilere sahip olmak kesinlikle bağırsak kanseri olduğu manasına gelmez, fakat bunları üç hafta ya da daha uzun bir müddet boyunca fark ederseniz ve uygun hissetmiyorsanız bir tabibe görünmeniz tavsiye ediliyor.
Bağırsak kanseri bazen dışkının bağırsaktan geçmesini olanaksız kılabilir. Bu da şiddetli karın ağrısı ve kabızlığa neden olabilir. Bu durumda süratlice sıhhat kuruluşlarına başvurulmalı.
DIŞKIMI NASIL DENETİM EDERİM?
Tuvalette çıktığınızda dışkınıza yeterli bakmakta yarar var. Ayrıyeten bundan konuşmaktan da asla çekinmeyin.
Dışkınızdaki kanın yanı sıra rektal kanamaya (anüs çevresindeki) da dikkat etmelisiniz.
Parlak kırmızı kanama hemoroitten gelebilir lakin bağırsak kanserinden de kaynaklanabilir.
Dışkınızdaki koyu kırmızı yahut siyah kan, bağırsaklarınızdan yahut midenizden gelebilir; tasa verici olabilir.
Ayrıca, tuvalete çıkmaktaki sıklığınızda olağana nazaran bir değişiklik de fark etmeniz mümkün.
Veya bağırsaklarınızı gerektiği üzere boşaltmadığınızı ve gereğince sık gitmediğinizi hissedebilirsiniz.
İngiltere’deki Bağırsak Kanseri Vakfı, doktora gitmeden evvel semptom günlüğü tutulmasını tavsiye ediyor.
Doktorlar, çeşitli bağırsak meselelerine sahip çok sayıda farklı kişiyi ve semptomlarını bilirler. Münasebetiyle siz de hususla ilgili rutinlerinizdeki değişiklikleri ve kanamalar hakkında bilgi vermekten çekinmeyin.
BAĞIRSAK KANSERİNE NE NEDEN OLUR?
Kimse bağırsak kanserine tam olarak neyin sebep olduğundan emin değil. Lakin kanserin gelişimini daha muhtemel hale getirebilecek birtakım şeyler var:
- Yaşlandıkça, kanser olma mümkünlüğü artar. Bağırsakta da durum farklı değil. Birden fazla olay 50 yaş üstü yetişkinlerde görülür.
- Bol ölçüde kırmızı et ve sosis, pastırma, salam üzere işlenmiş etleri tüketmek.
- Sigara içmek birçok kanser riskini artırmakta.
- Çok fazla içki içmek.
- Fazla kilolu ya da obez olmak.
- Bağırsağınızda tümöre dönüşebilen poliplerin olması.
KALITSAL MIDIR?
Pek çok olayda bağırsak kanseri kalıtsal değil. Lakin 50 yaşından evvel teşhis konmuş rastgele bir yakın akrabanız varsa hekiminize söylemelisiniz.
Lynch sendromu üzere kimi genetik durumlar, insanların bağırsak kanseri geliştirme riskinin çok daha yüksek olduğu manasına gelebilir. Lakin hekimler bu durumu bilirse bunlar da önlenebilir.
RİSKİ NASIL AZALTABİLİRİZ?
Bilim insanları, bağırsak kanserlerinin yarısından fazlasının daha sağlıklı bir ömür biçimine sahip beşerler tarafından önlenebileceğini söylüyor.
Bu da daha fazla antrenman yapmak, daha fazla lif ve daha az yağ tüketmek ve günde yaklaşık altı ila sekiz bardak su içmek manasına geliyor.
Ama birebir vakitte, rastgele bir semptomla aile doktorunuza gitmeniz ve önerilmesi durumunda kanser taramasını da kabul etmek değerlidir.
NASIL TEST OLURUM?
Türkiye’de kalın bağırsak kanser taramaları; 50-70 yaş ortasında bayan ve erkek nüfusa Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM), Toplum Sıhhati Merkezleri (TSM), Sağlıklı Hayat Merkezleri (SHM) ve Aile Sıhhati Merkezlerinde (ASM) iki yılda bir fiyatsız olarak yapılıyor.
Sağlık Bakanlığı, 50-70 yaş ortasında şahıslara, her 10 yılda bir de kolonoskopi ile tarama öneriyor.
Ailede kalın bağırsak polipleri, kalın bağırsak kanseri, ülseratif kolit, Crohn Hastalığı ya da kalıtsal polipozis yahut polipozis dışı sendrom hikayesi olan bireylerde ise 40 yaşından itibaren tarama yapılabiliyor.
Daha genç bir yaş grubundaysanız ve semptomlarınız varsa da aile doktorunuza başvurmalısınız. Tek başınıza yapabileceğiniz test kitleri satın almamalısınız. Zira buradan çıkan sonuçlar baş karıştırıcı olabilir.
NE ÇEŞİT TEDAVİLER VAR?
Bağırsak kanseri, bilhassa erken teşhis edilirse tedavi edilebilir.
Tedaviler bireylere nazaran uyarlanabiliyor. Genetik testler, bireylerde uygulanacak tedavide değişiklik sağlayabilir.
Türkiye’de Sıhhat Bakanlığı’nın aktardığına nazaran bağırsak kanserinde cerrahi, ilaç tedavisi (kemoterapi) ve ışın tedavisi (radyoterapi) üzere farklı tedavi seçenekleri uygulanmakta.
KANSERİN FARKLI EVRELERİ NELERDİR?
- Birinci evre kanser – Küçüktür, fakat yayılmamıştır.
- İkinci evre kanser – daha büyüktür, lakin hala yayılmamıştır.
- Üçüncü evre kanser – lenf düğümleri üzere kimi etraf dokulara yayılmıştır.
- Dördüncü evre kanser – bedende öteki bir organa yayılarak ikincil bir tümör oluşturur.
