Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca’nın 19 Nisan’da açıkladığı bilgilere nazaran, İstanbul’da ağır bakım doluluk oranı yüzde 71,4, Çanakkale’de yüzde 67,1, Tekirdağ’da yüzde 73,5, Kırklareli’nde yüzde 69, Yalova’da da yüzde 55,4.
Türk Ağır Bakım Derneği Lideri Prof. Dr. İsmail Cinel de bu hafta içinde yaptığı açıklamada, ağır bakım ünitelerini hastanelerin “sigortalarına” benzetti ve büsbütün dolması halinde sistemin kilitleneceği uyarısı yaptı.
BBC Dünya Servisi’nden Pablo Uchoa, ağır bakımdaki Covid-19 hastalarının nasıl tedavi edildiklerini yazdı.
Hastanelerin ağır bakım ünitelerinde, hastaların nefes alması ve başka temel işlevlerini yürütmesine yardımcı olan ve bedene ilaç pompalayan gelişmiş makineler aracılığıyla ömür savaşı veriliyor.
Koronavirüse karşı şimdi kanıtlanmış bir tedavi metodu bulunmadığı için tedavinin temelini, hastaların bağışıklık sistemleri virüsle savaşırken, ciğerlerine kâfi oksijen verilmesi oluşturuyor. Lakin uzmanlar bunun, tedavi sürecinin yalnızca başlangıcı olduğunu kaydediyor.
Durumu ağır olan hastalar entübe edilerek oksijen sağlayan ventilatörlere bağlanıyor. Entübe edilen ve ağır bakımda tedavi gören bir hastanın uygunlaşması de tedavi sürecinin uzunluğuna nazaran değişebiliyor.
Ağır bakım tedavisine olumlu karşılık veren ve taburcu olan bir hastanın güzelleşme süreci karmaşık ve uzun. Ruhsal tesirleri ise derin olabiliyor.
NEFES ALMAYI ÖĞRENMEK
Ağır bakım ünitesindeki uzun bir tedavi sürecinden sonra hastaların yürümeyi hatta nefes almayı yine öğrenmesi için fizyoterapiye muhtaçlık duyması sık görülen bir durum.
Psikoz geçirmiş ve travma sonrası gerilim bozukluğu yaşıyor olabilirler.
Ne kadar uzun mühlet tedavi görürlerse, tekrar kendileri olduklarını hissetmeleri o kadar uzun vakit alabilir.
İngiltere’deki Royal Gwent Hastanesi’nden ağır bakım danışmanı Tabip David Hepburn, “Yoğun bakım hayatınızı değiştiren bir deneyimdir. Düzgünleşme gösterseniz bile çok fazla şeye mal olacaktır” diyor.
“Hastalarımız uyandığında, o kadar zayıf oluyorlar ki yardım almadan oturamıyorlar. Pek birden fazla kolunu bile kaldıramayacak kadar zayıf oluyor.”
Şayet tedavi süreci entübe olmalarını ve hortumla beslenmelerini gerektirirse, konuşma ve yutkunma meseleleri yaşayabilirler.
Tabip Hepburn, “Bazıları travma sonrası gerilim bozukluğu, beden biçimiyle ilgili ya da bilişsel meseleler yaşayabiliyor” diyor.
KAYNAK,GETTY IMAGES
“Zamanla durumları daha güzele gidiyor. Fakat bu bir yılı alabiliyor ve bunu sağlamak için bir fizyoterapist, konuşma terapisti, psikolog ve bakıcı üzere bireyleri kapsayan geniş bir dayanağa muhtaçlık duyabiliyorlar” diyor.
Tabip Hepburn, ağır bakım ünitesinde geçirilen vaktin, uzun vadede bakılması gereken sıhhat durumlarının yalnızca görünen yüzü olabildiğini kaydediyorlar.
“Solunum aygıtındaki birkaç hafta tüm süreçte yalnızca bir dipnot.”
AĞIR BAKIM PSİKOZU
Ağır bakım psikozu ve deliryum da epeyce yaygın ve ağır bakım hastalarının yüzde 25 ila 33’ünü etkilediği varsayım ediliyor.
İngiliz gazeteci David Aaronovitch, 2011 yılında zatürre nedeniyle gördüğü tedavi sırasında kendisine sakinleştirici verilmesinin akabinde ağır bakım ünitesinde gözlerini açtığı tecrübesini BBC’ye anlattı.
David Aaronovitch
“Açıkça konuşmak gerekirse, giderek daha fazla delirdim. İşitsel sanrılar yaşıyordum. Sohbetlere kulak konuğu olabildiğimi zannediyordum lakin natürel ki bu türlü bir şey aslında yoktu.”
“Başıma aslında gelmemiş şeylerin geldiğini sanıyordum. Vakit içerisinde, hastane çalışanlarının beni zombiye dönüştürdüğüne inanmaya başladım. En sonunda da beni yemeye karar verdiklerini düşünüyordum.”
Aaronovitch, “Orada geçirdiğim 3-4 gün, hayatımın en dehşet verici zamanıydı” diyor.
Daha sonra çok sayıda insanın misal deneyimlerden geçtiğini öğrendim. Bu olgu 1960’lı yıllarda ağır bakım hastalarında tanımlandı.
Araştırmacıların bu durum için bir dizi açıklaması var, hastalığın kendisinden tutun da beyindeki oksijen eksikliği, uyutmak ve rahatlatmak için verilen ilaçlar ve hatta ilaçların kesilmesi nedeniyle baş gösteren uykusuzluk.
Fakat Aaronovitch, ağır bakım psikozu hakkında çok az konuşulduğunu zira hastaların aklını kaçırmış damgası yemekten korktuklarını söylüyor.
MESKENE DÖNMEK
Sıhhat çalışanları ne kadar sakin ve uygun yetişmiş olursa olsunlar, ağır bakım üniteleri gerilimli yerler.
Ağır Bakım Tıbbı Profesörü Hugh Montgomery, “İşkencede kullanılabilecek şeyleri düşünün, bunların birçoklarını ağır bakımda deneyim edersiniz” diyor.
KAYNAK,GETTY IMAGES
Montgomery, İngiliz Guardian gazetesine yaptığı açıklamada, hastaların çıplak ve savunmasız olduklarını anlattı. İtinasız vakitlerde alarm sesleri duyduklarını, geceleri uykularının tıbbi prosedürler ve ilaç desteği için bölündüğünü ve rahatsızlık ile oryantasyon bozukluğu yaşadıklarını söyledi.
Vakit zaman başları karışık, endişe dolu ya da tehdit altında hissedebiliyorlar.
Bu nedenle ağır bakım ünitesinden çıktıktan sonra konuta döndüklerinde hastalar ve hatta ailelerinin travma sonrası gerilim bozukluğu yaşamaları şaşırtan değil.
Uyumakta zorluk çekebiliyorlar ya da ağır bakım ünitesinde geçirdikleri vakti hatırlamayabiliyorlar.
İngiliz Ulusal Sıhhat Hizmetleri hastaların güzelleşirken deneyimlerini anlamlandırabilmesi için ailelere bir ağır bakım günlüğü tutmalarını öneriyor.
KAYNAK,GETTY IMAGES
Bedenin temel işlevlerinin makineler tarafından yerine getirilmesi, bedenin yine çalışabilmesi için uzun bir vakit geçeceği ve hastaların kaslarının zayıflamış olabileceği manasına geliyor.
ABD’deki Johns Hopkins Üniversitesi’nde yapılan bir çalışma, hastaların ağır bakımdaki her gün için takip eden iki yılda kas gücünün yüzde 3 ila 11’ini kaybettiğini ortaya koydu.
UZUN GÜZELLEŞME SÜRECİ
Pek çok Covid-19 hastası için, akciğerlerinin yerini otomatik olarak alan bir teneffüs aygıtına bağlanmaları olağana dönmelerinin daha da uzun süreceği manasına geliyor.
Teneffüs aygıtı kendi kendilerine yapamadıklarında hastaların akciğerlerine oksijen doldurmalarına ve ciğerlerinden karbondiyoksit çıkarmalarına yardımcı oluyor.
İşe yaraması için ağır sakinleştirici altındayken ağız ya da burunlarından içeriye bir tüp bağlanması gerekiyor.
Kimileri soluk borularına bir tüp yerleştirilmesi için ameliyat ediliyor ve bu tedavi sürecini daha da karmaşık hale getirebiliyor.
İngiltere, Galler ve Kuzey İrlanda’da yapılan bir araştırmanın sonucunda hazırlanan 4 Nisan tarihli rapora nazaran, hastalar ağır bakım ünitesinde çoklukla 4 ya da 5 gün geçiriyor.
Dataları paylaşılan 2 bin 249 hastalardan yalnızca yüzde 15’i ağır bakımdan çıkarılabildi.
Misal bir oranda hasta, hayatını kaybetti. Çoğunluğunun, yani yaklaşık 1.600 kişinin ise durumu kritik olmaya devam ediyor.
Lakin istatistiklere bakarken dikkatli olmak gerekiyor. Ağır bakımdan çıkma ve hayatta kalma oranları ülkelere nazaran değişiyor.
İngiltere’de hazırlanan bir rapor, “gelişmiş teneffüs desteği” alan Covid-19 hastalarının yüzde 67’sinin hayatını kaybettiğini ortaya koydu. Çin’de teneffüs aygıtına bağlanan hastaların yalnızca yüzde 14’ünün hayatta kaldığı belirtiliyor.
‘ADIM ADIM’ PRENSİBİ
61 yaşındaki Hylton Murray-Phillipson, Covid-19 belirtileri göstermesinin akabinde kötüleştiğinde bir teneffüs aygıtına bağlandı.
Tıpkı vakitte bir tüp aracılığıyla besleniyordu ve beden yükünün yüzde 15’ini kaybetti. Hastaneden ayrıldıktan sonra yürümeyi yine öğrenmesi gerekti.
KAYNAK,PA
Murray-Phillipson BBC’ye yaptığı açıklamada, “Bir sandalyede 3 saat dik oturabilmek kusursuz hissettirdi” dedi. Yaşamak için “ikinci bir şans” verilmesi nedeniyle minnettar olduğunu söylüyor ve daha evvel olmasını olağan karşıladığı şeylerin bedelini bilmeyi öğrendiğini anlatıyor.”Kuşların cıvıldaması, nergisler, mavi gökyüzü. Hastanedeyken, kızarmış ekmek ve marmelat hayalleri kuruyordum, varlığını olağan gördüğünüz şeyleri” diyor ve ekliyor:
“Zaman içerisinde sıvı besin verilmeye başlandı, ve sonra, çok şükür pırasa ve patates çorbası!”
“Bütün hayatımı bunları yiyerek geçirebileceğimi hissettim!”