Pandemi devrine has olarak geçen yıl 17 Nisan’da uygulamaya konulan işten çıkış yasağına nazaran patron, İş Kanunu’nun 25. unsurunun birinci fıkrasının (II) numaralı bendinde yer alan ahlâk ve yeterli niyet kurallarına uymayan haller ve gibisi sebepler dışında iş akdini feshedemiyor. Ayrıyeten makul müddetli kontrat mühletinin dolması yahut işyerinin kapanması durumunda iş akdi feshedilebiliyor.
Patrona iş akdini haklı feshetme yetkisi veren kelam konusu hususa dayanarak işten çıkartılan emekçiler, Toplumsal Güvenlik Kurumu’na (29) koduyla bildiriliyor. Kod 29 ile işten çıkartılan personel kıdem tazminatı alamıyor, işsizlik ödeneğinden yararlanamıyor.
KOD 29 NE MANAYA GELİYOR?
Patron, iş akdini feshettiği çalışanlar için Toplumsal Güvenlik Kurumu’na bildirim yapıyor. Bunu yaparken emekçiyi hangi münasebet ile işten çıkardığını bir kod numarasıyla işaretliyor. 29 numaralı kod da bu kodlardan biri. 29 kodu, “İşveren tarafından ahlak ve güzel niyet kurallarına alışılmamış davranış nedeni ile iş akdinin feshi” manasına geliyor. Bir patronun, emekçisini bu kod ile işten çıkarabilmesi için 4857 İş Kanunu’nun ilgili bendi kapsamındaki fiillerden birini işlemesi gerekiyor.
İş Kanunu’nun “ahlak ve yeterli niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri” başlıklı 25/2 unsuru, yasakta istisna kapsamında tutuluyor. Bu unsurda belirtilen fiiller dahilinde personelin, işten ayrılış kodlarına nazaran 29 kodu ile çıkışı yapılıyor. 25/2 hususunda belirtilen ahlaka karşıt fiiller ortasında işyerinde çalışan bir emekçiye cinsel tacizde bulunmak, işyerine sarhoş ya da uyuşturucu husus alarak gelmek, hırsızlık yapmak üzere yüz kızartıcı kabahatler bulunuyor.
DİSK-AR: 2020’DE 177 BİN EMEKÇİ ÇIKARILDI
Toplumsal Güvenlik Kurumu (SGK) işten çıkarma yahut ayrılma kodlarına ait dataları yayımlamıyor. DİSK-AR tarafından CİMER başvurusu ile SGK’dan elde edilen bilgilere nazaran 2020 yılında 176 bin 662 emekçi Kod-29 nedeniyle işten çıkarıldı.
34 bin 145 bayan ve 142 bin 517 erkek personel Kod-29 mazeretiyle işten çıkarıldı. Böylelikle Kod-29 ile işten çıkarılanların sayısı ayda ortalama 14 bin 772 ve günde ortalama 491 kişi oldu.
KOD 29 İLE İŞTEN ÇIKARILMANIN SONUÇLARI NELER?
– Kod 29 ile işten çıkarılan çalışanlar; kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı haklardan faydalanamıyor.
– İşsizlik ödeneği de alamıyor.
– İçeriği nedeniyle kod ile işten çıkarılan bir kişi, yeni bir iş ararken de fazladan sorun yaşayabiliyor.
Kod-29’un tutarsız kullanımı sonrasında SGK çıkış kodları konusunda düzenlemeye gidildi. SGK genelgesinde yapılan değişiklik ile ahlak ve güzel niyet kurallarına uymayan hallerin tamamı için başka ayrı kodlar belirlendi. Böylece mazeretsiz devamsızlık hali ile hırsızlık üzere birbirinden farklı fesih sebeplerinin farklı bildirim kodları ile yapılması sağlanarak, muhtemel sıkıntıların önüne geçilmesi planlanıyor.
CİNSEL TACİZ İLE İŞE DEVAMSIZLIK BAŞKA KOD İLE BİLDİRİLECEK
İş Kanunu’nun 25. Hususunun birinci fıkrasının (II) numaralı bendinde düzenlenen ahlak ve güzel niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri şöyle:
a) İş mukavelesi yapıldığı sırada bu kontratın asıllı noktalarından biri için gerekli vasıflar yahut kaideler kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, veyahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler yahut kelamlar söyleyerek çalışanın patronu yanıltması.
b) Personelin, patron veya bunların aile üyelerinden birinin erdem ve namusuna dokunacak kelamlar sarfetmesi yahut davranışlarda bulunması, veyahut patron hakkında erdem ve haysiyet kırıcı temelsiz ihbar ve isnadlarda bulunması.
c) Emekçinin patronun diğer bir personeline cinsel tacizde bulunması.
d) Personelin patrona veyahut onun ailesi üyelerinden birine veyahut patronun öbür personeline sataşması, işyerine sarhoş veya uyuşturucu unsur almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu unsurları kullanması.
e) Emekçinin, patronun inancını berbata kullanmak, hırsızlık yapmak, patronun meslek sırlarını ortaya atmak üzere doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.
f) Çalışanın, işyerinde, yedi günden fazla mahpusla cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir kabahat işlemesi.
g) Personelin patrondan müsaade almaksızın yahut haklı bir sebebe dayanmaksızın gerisi gerisine iki işgünü yahut bir ay içinde iki kez rastgele bir tatil gününden sonraki iş günü, veya bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi.
h) Emekçinin yapmakla ödevli bulunduğu misyonları kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.
ı) Çalışanın kendi isteği yahut savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan yahut malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı yahut öteki eşya ve unsurları otuz günlük fiyatının meblağıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.
Genelgede yapılan değişiklik ile bundan bu türlü işten çıkartılan emekçi için SGK’ya bildirim yapılırken, kelam konusu fiillerin her biri başka kod ile gösterilecek. Böylelikle, yeni işe alımlarda patron personelin daha evvel hangi suçlamayla işten çıkartıldığını daha net bir halde görebilecek.