Türkiye Otelciler Federasyonu (TÜROFED) Lider Yardımcısı ve Ege Turistik İşletmeler ve Konaklamalar Birliği (ETİK) Lideri Mehmet İşler, şu anda tüm otellerin borçlu olduğunu, kenara koydukları parayı da 2020’de tükettiklerini söyledi.
İşler, “2021’de bu gemiyi 2022’nin turizm dönemine yüzdürebilmeleri gerekecek. Dayanak verilmezse geminin yüzdürülmesi sıkıntı. Bölümün önemli finans riski var. Birçok tesis yok kıymetine bilhassa Körfez ülkelerindeki finans şirketlerinin birer avı haline gelecek” ihtarında bulundu. Geçen yıl açılmayan otellerin bu yıl açılacağını, 20 milyon turist gelse dahi turizmcinin 2020’yi arar olacağını vurgulayan Mehmet İşler ile 12 bin tesis ve 1 milyon 250 bin şahsa direkt istihdam sağlayan konaklama dalının yaşadığı derin krizi konuştuk.
– Olağan koşullarda turizm dönemi nisanda başlıyordu. Artık her yer kapalı. Ne vakit başlayacak dönem?
Turizm dalı, 2021 Mart başında çok umutla bakıyordu, hatta 2020’den daha uygun bir sene olabilirdi diyorduk. Ancak martta yasakların kalkması, restoranların açılmasıyla kum saati tepetaklak oldu. Alanda karamsarlık başladı. Geldiğimiz nokta prestijiyle rezervasyon akışları durdu. Mart ve nisan ayında iptaller gelmeye başladı. Ağır bir bedel ödedik. Nisan ayında kısa çalışma ödeneğinin (KÇÖ) de biteceği açıklanınca kesimde birçok eleman öbür alanlara kaydı. Biz Cumhurbaşkanı’na gidip artan olay ve vefat sayıları bugünden yarına düşmeyeceği için bu dönemi kaybetmekle karşı karşıya olduğumuzu ilettik. Şayet dönemi kaybetmek yerine bayramı kaybetmek bunun bedeli olacaksa bayramı feda edelim dedik. Sonra KÇÖ uzatıldı, en azından çalışanlarımızı tutma talihine sahip olduk.
HAZİRANI DA KAYBETTİK
– 18 gün sokağa çıkma yasağı gelince turizm bölümü için umutlandınız mı?
Şu anda rahatlama konumunda değiliz. Mart ayı başında biz milletlerarası çeşit operatörleriyle konuştuğumuzda bizimle çalışabilmeleri için 100 bin olayda 20 meyyit sayısını kriter olarak görüyorlardı. Bizim meyyit sayımız 250-300’lerde.
İstanbul’da Şampiyonlar Ligi finali yapılacaktı. İngiltere ansızın Türkiye’yi kırmızı listeye aldı. Optimist hava kendini tekrar karamsarlığa bıraktı. İngiltere ile yakaladığımız olumlu hava şu anda bekle gör durumuna geçti. Onlarla konuştuğumuzda âlâ senaryoya nazaran en erken gelişlerin temmuz başında olacağını söylüyorlar.
Zati temmuzdan evvel Almanya’dan yahut rastgele bir Avrupa ülkesinden uçuş beklemiyoruz. Yani haziran ayını da kaybetmiş üzere görünüyoruz. Ağustosta Rusya ve öteki ülkeler gelmeye başlarsa ne âlâ. Bunlar düzgün senaryo. Mart ayındaki hadise ve mevt sayılarının artmasından ötürü turizm dalının bu dönemi kaybetme riski var.
– Yani umut yok üzere.
Şayet şu andaki olay ve mevt sayısını kapanmanın biteceği 17 Mayıs’a kadar düşürebilirsek, aşılamayı artırabilirsek bile en erken turist gelişleri haziran ayı ortasını ya da sonunu bulur. Aşılamaları hızlandırırsak düzgün ihtimalle yabancı turist Temmuz 15 üzere gelmeye başlar. Bu da turizmcinin istediği sayılar olmaz ve umudu var diye göstermez.
Mart ayındaki gevşemenin turizme faturası ağır oldu. Halbuki biz nisan ayı üzere döneme başlarız diye planlıyorduk.
2020’Yİ ARAYACAĞIZ
– Geçen yıl açılmayan birçok otel vardı. Bu yıl herkes açıyor mu?
Geçen yıl açmayan tesisler de bu yıl açılıyor. Açılacak tesis sayısı daha çok fakat turist sayısı ne olacak aşikâr değil. Geçen yıl 16 milyon turist gelmişti, bu yıl 30 milyon hedefleniyor. Diyelim ki 20 milyon geldi, açılan otel sayısıyla oranlarsak turizmci 2020’yi de arar olacak. Zira 2020’de açmayanlar birikimlerini yediler, 2021’de bu gemiyi 2022’nin turizm dönemine yüzdürebilmeleri gerekecek. Dalın bu gemiyi yüzdürebilmesi için devletin turizm kesimini öncelikli dal ilan etmesi, takviye ve teşvikler vermesi gerekiyor. Bu yapılmadığı ve yeni bir finans modeli geliştirilmediği takdirde 2021 döneminden sonra birçok turizm tesisi zorda kalabilir, el değiştirebilir.
– Zora girecek 2 bin işletmeden bahsediliyor…
Bu biraz da hükümetin alacağı önlemlere bağlı. 2021 dönemini nasıl geçireceğimizi bilmiyoruz. Şayet daha makûs giderse sayılar da makûs olur. Bu sayılar lakin kasım ayı üzere muhakkak olur.
OTELLER, KÖRFEZ SERMAYESİNE GEÇER
– Dalda borçluluk ne seviyede?
Şu anda bölümde tüm tesisler borçlu. Tesisler kenara koydukları parayı 2020’de yedi, 2021’de ise tekrar sistemi ayağa kaldırabilmek için krediler aldı. Elektriğe, doğalgaza, besine önemli artırımlar geldi. Bunlarla da baş edebilmek için maalesef kredi aldılar. Avrupa ülkeleri turizmi öncelikli kesim kategorisine aldı ve birçok hibeler verdi. Biz ise daha çok borçlandırıldık. Bu durum rakiplerimize karşı da belimizi büktü.
Bankalar aslında sağlam işletmeye kredi veriyor. Zorda olan otelleri kimsenin düşündüğü yok. Bölümün önemli finans riski var. Bu finans yüküyle 2021 dönemine giriyor. Şayet tesisler umduğunu bulamazsa 2022’de önemli bir yaprak dökümü üzere gidecekler. Birçok tesis yok kıymetine bilhassa Körfez ülkelerindeki finans şirketlerinin birer avı haline gelecek. Bu da çok üzücü. Yüzde 98’i ulusal olan bu kesim tahminen de önemli bir yaprak dökümüyle Körfez ülkelerinin eline geçecek.
Turizm, 61 yan bölümü besliyor. Turizm dalının hapşırması, başka bölümlerin grip olması demektir ki bu domino tesiri yaratacaktır. Bilhassa çek, vadesi gelen borçlar ve kredi geri ödemeleri yapılamayacak. Bu da önemli ekonomik kaos yaratacak.
– Şu anda tesislerin büyük kısmı kapalı, vergi ödemeleri sürüyor. Dayanaklar olmazsa ne olacak?
Rakiplerimiz vergi ödemeleri yapmadığı üzere üzerine bir de hibeler alıyor. Biz Turizm Geliştirme Ajansı’nın kestiği katkı hissesini, muhtasar vergiyi, kurumlar vergisini, KDV’yi ve birçok başka vergiyi ödüyoruz.
Geride kalan 16 ay içinde biz yalnızca 3 ay çalıştık. Kendi kaynaklarımızı tükettik, borçla götürdük. Artık bunun üzerine 6 ay daha koyarsak 22 ay edecek. Şayet bu periyotta de 3 ay çalışırsak 22 ayda 6 ay çalıştık manasına gelecek. 6 ay çalışıp 22 ayı kurtaramazsınız.
PLAN YAPMAK İMKÂNSIZ
– Plan yapabiliyor musunuz?
Hayır hiçbir şey yapamıyoruz. Önümüzü göremiyoruz. 17 Mayıs’ta kapanma bitecek mi onu bile bilmiyoruz. Evvelce kısa, uzun, orta vade plan yapardık. Kısa vade dediklerinde 6 ay, orta vade dediklerinde 2 yıl, uzun vade dediklerinde biz 5 yılımızı planlıyorduk. Artık bize kısa vade 15 gün, orta vade 2 ay, uzun vade dediklerinde 6 ay yapabiliyoruz.
Pandemiden evvel ocak-şubat aylarında tedarik şirketlerini çağırırdık. 2021’de 100 ton dana karkas, 100 ton tavuk but, 100 bin şişe rakı, şarap, zeytinyağı alıyorum derdik. Çeklerini yazardık, paralarını öderdik ve hiçbir fiyat hareketinden etkilenemiyorduk. Artık otelime et alsam ne olacağını bilmiyorum ki. Haziran ayında otel açılacak mı, temmuzda yabancı turist gelecek mi bilmiyorum. Ancak yarın oteli açtığımda haydi et alıyorum dediğimde 5 lira olan etin fiyatı 8 liraya çıkıyor.
– Tedarikçilere para ödenebiliyor mu?
Geçen yıl birçok tesis tedarikçilerine ödemelerini yapamadı ve bu seneye devretti. Yani durum çok güç.
YENİ BİR FİNANS MODELİ YARATILMALI
– Oteller yüzde kaç dolu olursa ayakta kalabilecek?
Yüzde 50 doluluk olduğunda başa baş sarfiyat. En ağır bedeli turizm ödedi. Ancak bu kesime özel takviyeler verilmedi. Turizm acil ve öncelikli kesim olmalı. Bir turizm tesisi bir dükkân üzere değildir. Restoranı kapatın dediğinizde sandalyeleri üst üste koyar, şalteri indirir, kapıyı kilitler çıkar. Yarın açıyorum dendiğinde de gelir açar. Fakat oteli kapatıyorum dediğinizde gereçlerin toplanması, çalışanların gitmesi bir ayı buluyor. Haydi açıyorum dediğinizde de 1 ayda açamıyorsunuz. Ayrıyeten oteller kapalıyken de önemli masraflarınız oluyor.
– Ne cins somut dayanaklar bekliyorsunuz?
Dal finans kaynağına ulaşabilmeli ve yeni bir finans modeli yaratılmalı. Durumu berbat olanların can suyuna ulaşabilmesi lazım. Vergiler hiç alınmamalı. KÇÖ de 2022 yılı başına kadar devam etmeli. 2 yıldır tesislere bakım ve tamirat yapılmadı, bunun için uzun vadeli yatırım kredileri verilmeli.
2019’da bu kesim, 52 milyon turist ve 40 milyar dolar kazandırdı. Artık tek bir çatı altında turizm yasasının çıkması lazım.
– Maliyetler arttı dediniz, dönem açılırsa oda fiyatlarına artırım yapılacak mı?
Hayır hayır, nerede o denli bir baht.