Almanya’da koronavirüse karşı aşı kampanyasının ağır ağır da olsa ilerlemesi ile, bir yanda salgını yenmeye dair umutlar filizlenirken, başka tarafta bir soru kaygı yaratıyor: Koronavirüsün bir mutasyonla, hiçbir aşının yarar etmeyeceği ve daha evvel atlatılan hastalık nedeniyle kazanılan bağışıklığın da korumayacağı yeni bir varyantının ortaya çıkması halinde ne yapılacak?
Almanya Başbakanlık Dairesi Lideri Helge Braun bir mühlet evvel Bild am Sonntag gazetesine verdiği röportajda, aşılamalarla eş vakitli olarak enfeksiyon olaylarının artması halinde, bunun mümkün bir yeni mutasyonun aşıya karşı direnç geliştirmiş olduğunu gösterebileceğini tabir etmişti.
Deutsche Welle Türkçe’nin aktardığına nazaran, Kendi mesleği de tıp doktorluğu olan Braun, kelam konusu tezi savunan tek kişi değil. Husus ile yakından ilgilenen bilim insanlarının emsal açıklamaları bazen kulağa fazla telaşlandırıcı, bazen de yalnızca farazi bir tehlike üzere geliyor. Lakin Robert Koch Enstitüsü’ne
GÜNEY AFRİKA VARYANTI YENİ MUTASYONLARIN ÖNCÜSÜ MÜ?
“Güney Afrika varyantı” ismi verilen B.1.351 tipi koronavirüs, uzmanlara nazaran “bağışıklıktan kaçış varyantı” denen virüs mutasyonlarının oluşumu için bir temel olabilme niteliği taşıyor. Bu tıp kaçış varyantlarının özelliği, koronavirüsün birinci haline karşı geliştirilen antikorlar tarafından farkedilmeyecek derecede genetik yapılarını değiştirmiş olmaları.
“İKİ DOZ AŞI ŞU ANA KADAR GÖRÜLEN MUTASYONLARDA ETKİLİ”
Almanya’nın Braunschweig kentindeki Helmholtz Enfeksiyon Araştırmaları Merkezi’nden Dr. Luka Cicin-Sain, virüslerin bu genetik değişimini “kamuflaj” olarak nitelendirerek, “virüsler büsbütün görünmez olmuyorlar” diyor. Cicin-Sain, halkta aşılanan kişi sayısı arttıkça virüslerin yayılmada giderek zorlanacağı ve bu durumda yalnızca en güçlü virüs cinslerinin varlığını sürdürmeye devam edebileceğine işaret ederek, bağışıklık sistemi tarafından görülmeyen ya da gereğince algılanmayan mutasyonlu cinslerin ortaya çıkma mümkünlüğünün arttığını belirtiyor. Cicin-Sain, başka yandan iki doz aşının şu ana kadar görülen tüm mutasyonlara karşı uygun bir koruyuculuk sağladığını tabir etti.
Dr. Luka Cicin-Sain, aşılanma sonucu bedende oluşan antikor sayısının, atlatılan bir hastalığın akabinde bedenin kendi ürettiği antikorlardan çok daha fazla olduğunu da vurguladı.
Robert Koch Enstitüsü ve Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) üzere sıhhat kurumları, “endişe verici varyantları” müşahede altında tutmak için bir müddettir ilgili virüs tiplerini tahlil ediyor. Bunlar şu an için koronavirüsün Güney Afrika (B.1.351), Brezilya (P.1) ve İngiltere (B.1.1.7) varyantları.
İNGİLTERE VARYANTI DAHA YAPIŞKAN
İngiltere varyantının Almanya’da bu kadar yaygın olmasının sebebi ise Cicin-Sain’e nazaran, bir kaçış varyantı olması değil, daha çok hücrelere daha güçlü yapışabilmesi. Dr. Cicin-Sain, farkı daha net ortaya koyabilmek için, koronavirüsün birinci halinin hücrelere standart kırtasiye yapışkanı ile yapıştığı, İngiltere varyantının ise japon yapıştırıcısı ile hücrelere tutunduğu benzetmesinde bulunuyor.
YENİ MUTASYONLAR BİR YIL İÇİNDE ÇIKABİLİR
Pekala gerçek bir bağışıklıktan kaçış varyantı ortaya çıkıp yayılırsa ne olacak? Milletlerarası yardım örgütü Oxfam’ın da ortalarında bulunduğu kimi sivil toplum kuruluşları kısa müddet evvel bu mevzuyla ilgili bir anket yaptı. 28 ülkeden çok sayıda virolog ve epidemiyologların katıldığı ankette bilim insanları, bir yıl ya da daha kısa bir mühlet içinde şu an var olan aşıları yararsız kılacak yeni koronavirüs mutasyonlarının çıkabileceğini lisana getirdi.
Almanya’nın Göttingen kentindeki Leibniz Primat Araştırmaları Enstitüsü ile Ulm Üniversite Kliniği’ndeki bilim insanları Covid-19 terapisinde kullanılan bir çeşit antikorun, Güney Afrika ve Brezilya varyantlarına karşı büsbütün etkisiz olduğunu ortaya koyan bir çalışmaya imza attı. Almanya Primatlar Merkezi’nden Stefan Pöhlmann ve Markus Hoffmann’a nazaran, bu sebepten ötürü her iki mutasyon, kaçış varyantı olarak değerlendirilmeli.
SIFIRDAN MI BAŞLANACAK?
Başka yandan halihazırda kullanılan aşıların gerek Brezilya gerekse Güney Afrika varyantlarına karşı tesirli olduğunu da lisana getiren bilim insanları, “ancak aşının sağladığı müdafaa bu varyantlarda daha az ve daha kısa periyodik olabilir” diyor. Eldeki aşıların büsbütün etkisiz kalacağı yeni mutasyonların olması ise araştırmacılara nazaran “abartılı bir senaryo fakat ihtimal dışı da değil.”
Pekala bu türlü bir durum olursa, uğraşa sıfırdan mı başlanacak? Bilim beşerlerine nazaran durum o kadar da vahim olmaz. Max Planck Enstitüsü’ne bağlı Dinamik ve Öz Örgütlenme ünitesinin yöneticisi, Fizikçi Viola Priesemann, aşılara karşı dirençli bir vírus varyantının ortaya çıkıp yayılması halinde, pandemi ile çaba kapsamında yürürlükte olan tedbirlerin kaldırılmasına dair planların, haftalar ve hatta aylarca ertelenmesinin gerekeceğini belirtiyor.
Fakat şu an yapılan aşılar, Dr. Cicin-Sain’in de lisana getirdiği üzere, mutasyonlu virüslere karşı da muhakkak oranda muhafaza sağlıyor.
RUHSAT PROSEDÜRLERİ HIZLANDIRILIYOR
Var olan aşıların altı ila sekiz hafta içinde, muhtemel mutasyonlu varyantlara karşı da tesirli olacak halde dönüştürülebileceğini lisana getiren Avusturya Aşı Üreticileri Derneği Lideri Renée Gallo-Daniel, fakat bu türlü bir durumda, kelam konusu aşı yeni bir ilaç sayılacağından; ruhsat alma kademelerine yine girmesi gerekeceğini vurguluyor.
Almanya’da aşı çalışmalarından sorumlu olan Paul-Ehrlich Enstitüsü’nün Lideri Klaus Cichutek, Avrupa İlaç Ajansı‘nın (EMA) bu türlü bir duruma hazırlıklı olduğunu ve yeni mutasyonlara adapte edilecek aşılara daha süratli ruhsat verilebilmesine yönelik prosedürlerin planlandığını bildirdi.
Gallo-Daniel, kelam konusu senaryonun gerçek olması halinde politikler ve ilgili kurumların olabildiğince süratli cevap vermesi gereken sorulardan birinin de, salgının hangi evresinde yenilenen aşıya geçileceğine kimin karar vereceği olduğunu söz etti.
Sonuç prestijiyle bugün de, yapılan aşıların ne kadar mühlet tesirli olduğu sorusunu kimse kesin bir lisanla yanıtlayamıyor.