Okyanusların tabanı, yavaş ancak emin adımlarla ve düzgün bir formda haritalandırılmaya devam ediyor. Şu ana kadar toplam alanın yüzde 23,4’ü tamamlandı. Güzel hazırlanmış deniz tabanı haritaları, birçok diğer kullanım alanının yanı sıra navigasyon ve etraf müdafaa konusunda da yardımcı oluyor.
Geçen yıl yaklaşık 10 milyon kilometrekare yeni batimetrik (derinlik) dataları eklendi. Bu, yaklaşık olarak Avrupa’nın kara yüzeyine muadil.
Güncelleme, bu hafta Portekiz’in başşehri Lizbon’da gerçekleşen Birleşmiş Milletler (BM) Okyanus Konferansı’nda sunuldu.
Aslında bu ek bilgilerin birçok, haritalama eforlarından çok hükümetlerin, kurumların ve şirketlerin arşivlerini açmayı kabul etmelerinin bir sonucu. Daha yüzde 10-15’lik bir verininse, güvenlik nedeniyle ya da ticari sebeplerden sunucularda tutulduğu düşünülüyor.
Dünyanın okyanus tabanını tam olarak resmetmek için çalışan Seabed 2030’un yöneticisi Jamie McMichael-Phillips bu mevzuda “endişelenmelerine gerek yok” diyor ve şunları ekliyor:
“Yüksek çözünürlüklü datalara muhtaçlığımız yok. Yüksek çözünürlüklü datalar güzel, onlarla çalışabiliriz. Lakin daha düşük çözünürlük de mutlaka kabul edilebilir. Bir Avrupa futbol alanı büyüklüğünde, 100 metreye 100 metre yahut o civarlarda bir alanın derinlik kıymeti, ulusal yahut ticari sırları açığa çıkarmayacaktır.”
Deniz haritaları, yalnızca denizcilerin inançlı seyri için değil, birebir vakitte balıkçılık ve korunma ismine da gereklilik arz ediyor.
Denizdeki yaban hayat, su altı dağlarının etrafında toplanma eğilimindedir. Her deniz dağı bir biyolojik çeşitlilik noktası.
Ayrıca sağlıklı deniz tabanı, okyanus akıntılarını ve dikey karışımı da tesirler. Okyanuslar ısıyı gezegen etrafında hareket ettirmede değerli rol oynadığı için haritalar, iklim değişikliğiyle ilgili çalışmaları geliştirmek için de kullanılıyor.
Şu anda, gezegenin su altı tabanının dörtte üçünden biraz fazlası hakkındaki bilgimiz, sadece yüksek deniz dağlarının ve derin vadilerin varlığını ortaya çıkaran düşük çözünürlüklü uydu ölçümlerinden elde edilenlerle hudutlu.
Ancak denizaltı dağları yüzlerce metre yüksekliğinde olabilir ve yapılan müşahedeler genelde taban haritasını ortaya çıkarmakta ve tabanla ilgili bilgi sahibi olmakta kâfi değil.
Japonya’nın Nippon Vakfı tarafından finanse edilen Seabed 2030, karadan uzaklaşan herkesi sonar ekipmanlarını açmaya ve derinlik sondajı yapmaya teşvik ediyor. Bu yalnızca büyük gemilerden alınan ölçümler olmak zorunda değil, bilgi kaydedicilerle donatılmış küçük okyanus yatları da katkıda bulunabilir.
Seabed 2030’un finansörlerinden Amerikalı maceracı Victor Vescovo, dünya okyanuslarının en derin yerlerini ziyaret etmek için bir denizaltı kullanıyor. Vescovo BBC’ye, bunun bir “boşluğu haritala” stratejisi olduğunu belirtiyor:
“Ticari bir grup değiliz, bu yüzden yakıt açısından en verimli rotaları takip etmek zorunda değiliz. Bir keşif seyahatine çıktığımızda, ‘öncelikli bölgeleriniz nelerdir?’ diye soruyoruz ve bu alanları kapsayacak halde biraz istikamet değiştiriyoruz.”
ABD Donanması’nın eski bir çalışanı yalnızca kendisi 3 milyon kilometrekareden fazla katkıda bulundu.
Bununla birlikte, dünyanın birçok yeri o kadar uzak ki, bırakın bu bölgelerde derinlik verisi elde etmeyi; oraları çok az gemi ziyaret edebilir.
Bu yerlerin haritasını çıkarmak için otonom yahut yarı otonom teknolojiler gerekiyor.
Geçen yıl 22 metrelik robot deniz aracı Saildrone Surveyor, San Francisco ve Honolulu ortasında 28 günlük bir seyahatle, 22 bin kilometrekarelik deniz tabanının haritasını çıkardı.
Deniz robotik firması Ocean Infinity şu anda Vietnam’da 78 metre uzunluğunda bir gemi filosu inşa ediyor. Gaye, gemide kimse olmadan okyanusta gezinmelerini sağlamak. Çalışmaları İngiltere, ABD ve Asya’da üçüncü bir yerde bulunan uydu temaslı denetim merkezlerinden denetlenecek.
Bu tıp gemiler, ulaşılması güç bölgelerin haritasını çıkarmak için klasik mürettebatlı bir gemiden çok daha düşük maliyetle uzun misyonlara gönderilebilir.
Bu haftaki BM Okyanus Konferansı’nda yapılan toplantılardan birinde deniz tabanının tam haritalandırılımasına yönelik ilerleme de tartışıldı. İştirakçiler yeni teknolojilerin gerekli olduğunu kabul ederken İngiltre merkezli sivil toplum kuruluşu Nekton’un başındaki Dr. Lucy Woodall, bilgiler üzerinde durulmadığı sürece 2030 projesinin başarısız olacağı konusunda uyardı.
Deniz tabanını haritalamak için kıyı bölgelerine giden, fakat bu dataları geçim kaynakları bu sulara bağlı olan mahallî halklarla paylaşmayan şirketlerden bahsetti.