“Kitaplarımdaki her yazı benim o oyunlarda geçirdiğim 2-3 saatin hatıra defteridir. Meraklıları için birebir vakitte dünya tiyatrosunun değişim sürecine, klasikleşmiş oyunların farklı performanslarla yeni yorumlarına da ışık meblağ.” Bu kelamlar, gerçek bir tiyatro tutkunu Tilda Tezman’a ilişkin.
Dünya tiyatrosunun peşinden ülke ülke dolaşan ve tüm seyahatlerinin rotasını, görmek istediği oyunların sahne takvimlerine nazaran ayarlayan Tezman, “Oyunname II” isimli kitabını yayımladı. Okuru, bir tiyatro seyahatine çıkaran kitap, tüm kitapçılarda ve çevrimiçi satış platformlarında satışa çıktı. Tezman ile rotasını çevirdiği oyunlardan oluşan kitabını konuştuk.
Nerden geliyor bu tiyatro tutkusu?
Tiyatroya sevdam, bu bedelli sanat kısmının İstanbul’da yerleşik ve esaslı bir toplumsal aktiflik olduğu çocukluk yıllarımda başladı. Sevgili anne ve babamın sayesinde tiyatroyla 7 yaşlarında tanıştım.
Hatırlıyorum, bu periyotta her hafta çarşamba ve cumartesi günleri tiyatro matinelerine, bilhassa de Lale – Alev Oraloğlu oyunlarına giderdik. Her yeni yıla, yeni bir oyun seyrederek girme adetimiz vardı. Yeniden bu yıllarda ağabeyim Şişli Terakki Lisesi’nde Tiyatro Kolu’ndaydı; oyun provalarını bizim meskende yaparlardı. Sonrasında ağabeyim ve iki okul arkadaşı Beşiktaş Halk Evi’nde tiyatro oyunları oynamaya başladı. Bu oyunları kaçırmazdım. Pirandello’nun “Ağzı Çiçekli Adam”, Edward Albee’nin “Hayvanat Bahçesi” heyecanla seyrettiğim ve tekstlerini neredeyse ezberlediğim oyunlardan bazılarıydı. Gerçekten bu üçlüden Zafer Diper tiyatroyu meslek olarak seçti, bu sanat kısmında muvaffakiyetle devam etti ve kurduğu Bizim Tiyatro kümesiyle yıllarca çok kıymetli oyunlara imza attı. (Yargı, Woyzeck, Dava) ve tekrar o yıllardan zihnime çakılı kalan 2 oyun; Genco Erkal’ın “Aslan Asker Şvayk” ve “Bir Mecnunun Hatıra Defteri” ve daha kaçları… Pazartesileri hariç her gece perdelerini açan birbirinden şık ve repertuvarı varlıklı tiyatro salonları…
Kendimi öylesi bir periyotta tiyatro ile tanıştığım için daima çok şanslı sayarım. Yıllar geçtikçe de bu tutku benimle birlikte büyüdü ve hayatımın vazgeçilmezi oldu…
BİRİNCİ KİTAP 2012’DE
Birinci seyrettiğiniz oyunu hatırlıyor musunuz?
Birinci seyrettiğim oyun, Muammer Karaca, Toto Karaca ve Muzaffer Hepgüler’in oynadıkları bir oyundu, yanılmıyorsam da Cibali Karakolu’ydu.
Bir oyunun perde gerisini gördünüz mü? En başından sonuna kadar…
Tiyatrocu dostlarımın birçok oyununun tekstini Türkçe’ye çevirdim; dekor ve kostümlerinde yardımcı oldum, genel provalarını izledim, bütün bunları da amatörce yaptım.
Kitabın oluşum sürecini anlatır mısınız?
Çok küçük yaşlardan itibaren oyun izleyerek geçirdiğim sihirli saatlerin zihnimde canlı kalması için, yurtdışına yaptığım seyahatlerin sonunda izlediğim oyunlara ilişkin notlar tutmaya, broşürler, tanıtım yazıları ve fotoğraflar biriktirmeye başladım. Kendime oyunlardan yazdığım bu mektupların birikimi ile bir çeşit hatıra defteri oluştu. Bu birikimi Türkiye’de tiyatro severlerle paylaşmak üzere Vizon Dergisi’nde ve Tiyatro Dergisi’nde yazmaya başladım. Akabinde, Milliyet Sanat’ta yazdım. Vakitle biriken bu yazıları derleyerek 2012 yılında birinci kitabım “Oyunname” ortaya çıktı.
Bu kitabım Türkiye’de ödenekli ve özel tiyatroların oyun repertuvarları için rehber olması bana yürek verdi. Ortadan geçen sekiz yılda Radikal ve Sözcü gazetelerinde yazmaya devam ettim ve bu süreçte izlediğim oyunlar ortasından yaptığım 70’e yakın seçki ile de “Oyunname II”yi hazırladım.
Bir yılda kaç oyun seyrediyorsunuz?
Yılda ortalama 40 oyun izliyorum. 50 yıla yakın vakittir kesintisiz izlediğim oyunların sayısı ise toplamda üç bini geçti.
Bugüne kadar seyrettiğiniz oyunlar ortasında sizi çok etkileyen bir oyun var mı?
O denli çok oyundan etkilendim ki… O denli çok oyun yüreğime dokundu ki… O denli çok oyunda kendimi buldum ki… O denli çok oyun bana yol gösterdi ki… O denli çok oyun hayata bakışımı değiştirdi ki… Ortalarından hangisini seçmeye kalksam başkalarına haksızlık ederim diye düşünüyorum.
Kitabın devamı gelecek mi?
İsterim ve bu disiplinde devam ettiğim sürece yeni bir kitap neden olmasın ki.
Tiyatro ile ilgili öteki projeleriniz olacak mı?
Tiyatro ile ilgili projelerim var. Bu kuvvetli ve sancılı pandemi sürecinin bitmesiyle tiyatro faaliyetlerine tartı vermek istiyorum. Yeni yerlerin açılması, yeni oyunların sahnelenmesi, hayallerimi süslüyor. Varlıklı repertuvarlarla, her gece perde açan tiyatrolarla, varlıklı bir sanat ortamı olmasını dilek ediyorum. Türkiye’de oynanmamış, benim de severek izlediğim oyunlardan birini sahneye koymak en büyük emelim.
‘EŞSİZ BİR PLATFORM’
Kitapta oyunları ülke ya da cins olarak ayırmayı hiç düşündünüz mü?
Yeni kitabımı geçen yıl pandemi periyodunda derlemeye başladım. Ülke ya da cins olarak bir seçim yapmadım. Bu sefer altını çizmek istediğim bahisler, dünyanın içinden geçtiği değişime, toplumsal sancılara ve hassasiyetlere parmak basan, daha cesaretli bir dünya için çoksesliliği savunan bir seçki yapmaktı.
2012 yılından bugüne izlediğim oyunlar ortasında, farklı mevzulara dikkat çeken, telaffuzları çok kuvvetli oyunlar vardı. Ve hepimiz kabul etmeliyiz ki tiyatro tüm fikir ve hakların özgürce sergilendiği, insanı beşere beşerle anlatan eşsiz bir platform. Ve ben de bu manada son 8 yılda çok çarpıcı oyunlar izledim. Son sekiz yılda izlediğim yüzlerce oyun ortasından da lisan, din, ırk ayrımcılığı, cinsiyet eşitliği, farklı cinsel tercihler, bayana şiddet, tabiata yapılan zulüm, toplumsal varoluşların sancılarına vurgu yapan cürretkâr oyunlara yer verdim.