Türkiye Raporu Yöneticisi Can Selçuki’ye nazaran toplum salgınla gayrette makul ve adil bulduğu yasakları destekliyor, başkalarını desteklemiyor. Turistlere kısıtlama uygulanmaması, alkol satış yasağı ve zincir marketlerde kimi eserlerin satışlarına getirilen yasak toplumdan dayanak görmüyor. ‘Cumhurbaşkanlığı seçiminde muhalefetin ortak aday göstermesi halinde sonuç ne olur’ sorusuna verilen yanıtlar ise Cumhur İttifakı ve Erdoğan’a olan dayanakta Eylül’de başlayan düşüşün en üst noktaya ulaştığına işaret ediyor.
– Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde sayacaklarımdan hangisini tercih edersiniz sorusunda yüzde 35 ile “partimin desteklediği her adaya oy veririm” yanıtı dikkat alımlı. Bu bize, adayın kim olacağının çok da değeri olmadığını mı söylüyor?
Tam olarak bu türlü yorumlamam. Partilerin kendi tabanlarının çekirdekleri açısından bir ıstırapları yok. Buradaki temel uğraş rakip partilerin memnuniyetsiz seçmeninin kendi tarafında çekebilmekte. Esasen şayet 2023’te yeni bir istikrar kurulacaksa bu istikrarın temel belirleyicisi blok değiştirecek seçmen olacak. Yani iktidar blokundan muhalefet blokuna geçen seçmen. Sonuçlara baktığımızda iştirakçilerin yüzde 35’i ortak aday yahut partilerinin kendi adayı fark etmeksizin partilerinin desteklediği her adaya oy vereceğini belirtti. Buna karşılık iştirakçilerin yüzde 28’i partilerinin kendi adayını çıkarmasını tercih ederken, yüzde 25’i ise ittifaklar çerçevesinde ortak aday çıkarılmasını tercih ettiğini belirtti. Mayıs ayı birinci anketi bulgularına nazaran iştirakçilerin yüzde 28’i destekledikleri partinin kendi adayını çıkarmasını tercih ediyor.
HDP SEÇMENİ AYRIŞIYOR
Burada AK Parti seçmenlerinin başka seçmen kümelerinden ayrıştığını ve AK Parti’nin kendi adayını çıkartması konusundaki tercihlerinin daha fazla olduğunu söylemek mümkün. Bir başka sonuç ise iştirakçilerin yüzde 25’inin destekledikleri partinin ittifak içerisinde olduğu partiler ile ortay aday çıkartmasını tercih etmeleri oldu. Buradaki sonuçları parti kırılımına nazaran incelediğimizde CHP ve ÂLÂ Parti seçmenlerinin öteki seçmenlerden ayrıştığını söylemek mümkün. Millet İttifakı’nı oluşturan iki büyük partinin seçmenlerinin yüzde 40’a yakını partilerinin ittifak çerçevesinde ortak aday çıkarmasını tercih ediyor. Bu sonuçlar Millet İttifakı seçmeninin çoğunluğunun ortak aday fikrine şimdi ikna olmadığını gösteriyor. Son olarak iştirakçilerin yüzde 35’i ortak aday yahut partinin kendi adayı fark etmeksizin partilerinin desteklediği her adaya oy vereceğini tabir etti. Cumhur İttifakı seçmenlerinin, Millet İttifakı seçmenlerine nazaran bu karşılığı daha çok tercih ettiği görülürken, asıl ayrışan kümenin HDP seçmeni olması araştırmamızın kıymetli sonuçlarından birisi olarak karşımıza çıkıyor. HDP seçmeni değerli bir fark ile partilerinin desteklediği her adaya oy vereceklerini belirtti.
AŞI GELMEDİ, İNANÇ ERİDİ
– Yüzde 44 hükümete güvenmiyor… Daha evvel bu sorulara ne yanıt verilirdi?
Ocak 2021 yılında tıpkı soruyu sorduğumuzda iştirakçilerin yüzde 44’ü hükümete güvenmiyorum/hiç güvenmiyorum karşılığını verirken bugün bu oran yüzde 48 düzeyine çıkmış vaziyette. Ben bu artışı salgınla çabadaki eksiklikler ve iktisattaki gidişata bağlıyorum. Konulan yasaklara başta iktidar bloku siyasetçilerinin uymaması, geçen yılın son aylarında kelam verilen aşıların bir türlü gelmemesi itimadın erimesinde tesirli oluyor. Bu olanlar toplumdaki adalet hissine önemli ziyan veriyor.
Şu anda içinde bulunduğumuz tam kapanma kararından sonra yayımlanan genelgelerdeki karışıklıklar, neden alındığı muhakkak olmayan birtakım kararların sonradan iptal edilmesi ve tahminen de en kıymetlisi bir tam kapanma kararının takviye paketi açıklanmadan alınmış olması sonuçlara yansıdı. Toplum salgın ve iktisadın yıkıcı baskısı altında kendini yalnız kalmış hissediyor.
– Tüm bu tablo aslında yurttaşın koronavirüs konusunu öncelediğini gösteriyor. Zira yüzde 34.9 kaygılı, yüzde 31.9 çok kaygılı. Üstelik turistlere kısıtlama uygulanmamasını yanlış buluyor… Oyların düşmesinde koronavirüs periyodu ne kadar tesirli oldu?
Şu anda toplumun tek konusu koronavirüs ve onun ekonomik ve toplumsal tesirleri. Biz Mart 2020’den beri her ay yaptığımız anketlerde bu hususlarda toplumun nabzını çok yakından tuttuk. Birinci başlarda çok güzel olan toplum algısı Nisan 2021’e geldiğimizde tam bilakis dönüştü.
Nisan 2021’de iştirakçilerden salgın idare performansını iktisat, eğitim ve sıhhat alanlarında değerlendirmelerini istedik. İktisat, eğitim ve sıhhat alanlarını makûs yahut çok makus yönetildiğini tabir edenlerin oranı sırasıyla yüzde 76, yüzde 75 ve yüzde 55 düzeyinde oldu.
Toplum çok uzun vakittir yüksek enflasyon ve gelir kaybı ile çaba ediyor. Hükümetin mevcut durumu nasıl yönettiği konusundaki algı aksiye dönerken salgın sonrası için ne üzere tedbirler alacağımızı tartışmıyoruz bile. Şunu unutmamak lazım ki salgının ekonomik, toplumsal ve ruhsal tesirleri son hastamızı güzelleştirdikten sonra uzun müddet devam edecek. O günler geldiğinde toplumun hükümetten beklentisi azalmış olmayacak. Bu açıdan bakıldığında hükümetin önünde şiddetli bir iki yıl daha görüyorum. Hem salgın devrinin yaraları sarılmalı hem de sonrası için toparlanma siyasetleri ve bu siyasetlerin kaynakları belirlenmeli. Bu tartışmanın çok uzağındayız.
ERDOĞAN’A DESTEKTEKİ DÜŞÜŞ EN ÜST NOKTADA
– Mansur Yavaş yüzde 52.5, Ekrem İmamoğlu yüzde 51.4 Meral Akşener yüzde 45.4… Her üçü karşısında Erdoğan’ın oyu yüzde 40’ı dahi bulmuyor. Lakin Erdoğan, yüzde 50’yi Demirtaş aday olursa buluyor. Bu tabloyu yorumlar mısınız?
Bu sonuçlar, Cumhur İttifakı ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’a olan dayanakta Eylül 2020’de başlayan düşüşün en üst noktaya ulaştığına işaret ediyor. Bundan birkaç ay öncesine kadar muhalefetin en büyük sorunları ortasında aday olmaması konuşuluyordu. Fakat görünen o ki artık bu kıymetlendirme geçerli değil. Potansiyel muhalefet adaylarının üçünün birinci çeşitte Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan daha fazla oy aldığı görülmektedir. Öte yandan bu üç adaydan ikisinin de Yavaş ve İmamoğlu, birinci tıpta Erdoğan karşısında yüzde 50’den fazla oy aldığı görülmektedir. Bu sonuçların değerlendirilmesinde “muhalefetin ortak adayı” kavramının seçmen gözünde HDP’nin dahli açısından ne manaya geldiğinin bilinmediği göz önünde bulundurulmalıdır. HDP’nin birinci tıptaki tavrı için ben 3 farklı senaryo değerlendiriyorum. Bunlardan birincisi Selahattin Demirtaş üzere kuvvetli bir aday öne sürülür. Bu durumda muhalefetin geri kalanı ortak aday gösterse bile o adayın birinci cinste yüzde 50’nin üzerinde oy alması olası değil. İkinci senaryoda HDP daha düşük profilli bir aday göstererek seçmen kitlesinin bir kısmının muhalefetin ortak aday göstermesine vesile olabilir. Bu senaryoda ya muhalefetin ortak adayı yüzde 50’yi geçer ya da Cumhurbaşkanlığı seçimleri ikinci çeşide kalır. Üçüncü senaryoda ise HDP aday göstermez ve 31 Mart mahallî seçimlerindekine emsal bir tablo ortaya çıkar. Bu stratejinin mahallî seçimlerde işe yaradığını gördük. Fakat HDP’nin genel seçmen üzerindeki tesiri göze alındığında tıpkı dinamiklerin Cumhurbaşkanlığı seçimleri için geçerli olup olmayacağı konusunda yorum yapmak güç. Hasebiyle bu isimlerin oy potansiyelini tartışırken muhalefetin aday belirleme stratejisinin ne olacağı ve HDP’nin bu stratejinin neresinde olacağı kilit ehemmiyet taşıyor. Öte yandan birinci tıpta ortak aday senaryolarını tartışırken tek isim üzerinden gitmek yetersiz bir tahlil alanı sağlıyor. Çünkü görünen o ki şayet ortak aday stratejisi benimsenirse o vakit muhalefet cumhurbaşkanı yardımcılarının da evvelden açıklanacağı bir takım ile kampanyasını yürütecek. Bunun tesiri daha farklı olacaktır.
Sonuç olarak bu sayıları değerlendirirken muhalefetin yükseldiği ve iktidarın gerilediği bir eğilimden bahsetmek en doğrusu olacaktır. Bu eğilimin sonuçlara nasıl yansıyacağı üstte tanım ettiğim stratejinin nasıl oluşturulacağına bağlı.
– Dış siyaset başarılı mı?
“Hükümetin dış siyasetini başarılı yahut çok başarılı bulanların oranı yüzde 45 düzeyinde. Cumhur İttifakı’nın oy oranı ise kararsızlar dağıtıldığında yüzde 43 düzeyine çıkıyor. Yani dış siyasete olan dayanak Cumhur İttifakı’nın oy oranının altında. Öncelikle bu tespiti yapmak değerli zira AK Parti hükümetlerinin bölgesel güç olarak vakit zaman batıya posta koyan ve bu doğrultuda Rusya ve Çin üzere diğer aktörlerle konuşması evvelce toplumun daha geniş kısımlarından takviye görürdü. Artık dış siyaset alanının AK Parti için bir taban genişletme mecrası olmaktan çıktığını görüyoruz.”
UĞRAŞLA İLGİSİ YOK!
– Alkol yasağını yüzde 55.8 yanlış buluyor. Bu sayının bize verdiği bilgi ne?
Bu sorunun geneline bakıldığında toplumun salgınla gayrette makul ve adil bulduğu yasakları desteklediğini başkalarını desteklemediğini görüyoruz. Turistlere kısıtlama uygulanmaması, alkol satış yasağı ve zincir marketlerde birtakım eserlerin satışlarına getirilen yasak toplumdan takviye görmemiş vaziyette. Toplum virüsün ciddiyetinin farkında ve uğraş edilmesini destekliyor fakat çaba ile ilgisi olmayan yasakların da karşısında duruyor.