Diyarbakır meydanlarına bir gecede yerleştiriliveren “içinden çocuk çıkan karpuz”, “burma kadayıf”, “halay çekenler” bahisli kent süsleri, sorunu gündeme getirdi ancak husus yeni değil. Zira Türkün heykelle imtihanı yeni değil. Anadolu uygarlıklarında antik devirde heykel okulları, atölyeleri varken İslamiyeti kabul ettiğinden beri heykelden uzak durmuş bir toplum, Cumhuriyet ideolojisiyle laik sistemi benimseyip kent planlamasına da ehemmiyet verince kurucu Atası’nı anarak başlamış işe. Her kentin meydanına bir büyük heykeli, her okulun bahçesine bir büstü dikilmesi, o periyotta başlıyor. Yeniden de Atatürk’ün sıhhatinde yalnızca 34 heykelinin yapıldığını hatırlamakta fayda var. Her vilayette bir heykelinin olması daha sonraki yılların eseri. İçlerinde Samsun’daki üzere çok ihtişamlı ve hoşları olmasına rağmen Ata’ya hiç benzemeyen ve yakışmayanları da çok. Üstelik düşmanlığını göstermek için bu heykellere, bilhassa okullardaki büstlere saldıran ve “meczup” diye özgür bırakılan yobaz kadrosuna da amaç oldukları kesin.
Konya – Afyon yolundaki Nasreddin Hoca heykeli de reaksiyon çeken heykellerden…
İstanbul’un birinci Atatürk heykeli olan Sarayburnu’ndaki heykeli örneğin, AKP periyodunda “restore ediyoruz” mazeretiyle etrafı çevrilip izbe halde bırakılarak saklandı. İstanbul’un Millet İttifakı ortak adayı İmamoğlu tarafından tekrar “fethedilmesinden” sonra heykel temizlenip ortaya çıkarıldı ancak etraf düzenlemesi hâlâ kendisine yakışan bir seviyede değil.
YIKTIRILAN HEYKEL
CHP’nin iktidarı teslim etmesinin akabinde Atatürk heykelleri furyasının sürat kesmesi anlaşılır bir şey. Ne DP ne Milliyetçi Cephe ne de AKP iktidarının kederi, hele sonuncusu elinden gelse Anıtkabir yerini imara açıp inşaat yaptıracak. Bırakın Atatürk’ü, Kars’taki İnsanlık Anıtı’nı “Tükürürüm bu türlü sanatın içine” diye aşağılayıp “ucube” nitelemesiyle yıktırdıklarını, müstehcen diye “Güzel İstanbul” heykelini Yıldız Parkı’nda sakladıklarını, Ankara Sıhhiye Meydanı’ndan Hitit heykelini kaldırıp garın önüne “Su Perileri” heykeli yerine çaydanlık koyduklarını unutmadık.
Heykel, sanatın, şehirciliğin olmaktan çıkıp siyasetin konusu oluyor elbette. Yılmaz Büyükerşen Hoca, Eskişehir’i birbirinden bedelli kent heykelleriyle donatırken başka kentlerde o kentin sembollerinin en berbat örneklerini görüyoruz. Diyarbakır’daki içine çocuk sığan karpuz misali tek değil. Haksızlık etmek istemem, Denizli’nin sesiyle ünlü horozunu beğenmişliğim vardır. Fakat Kumluca girişindeki domates patlıcana gülmüşlüğüm de. Her kentin girişine bu türlü bir “ucube” yerleştirmenin yapana para ödemenin dışında sanattan anlamamakla ilgisi olduğu kesin. Meltem Parlak, mesleği şehircilik olunca “Spektaküler Kent Heykelleri” diye bir blog açmış, bunların çetelesini tutuyor: Diyarbakır’dan evvel karpuz heykelinin Aydın’ın Karpuzlu ilçesinde yıllar evvel yapıldığını da ondan öğreniyoruz. Vezirköprü’deki semaver, Kastamonu’daki sarmısak, Samsun Çarşamba’da yumurta topuk ve sekiz köşeli kasket, İnegöl’deki çatala saplanmış köfte, Konya – Afyon yolundaki göle yoğurt çalan Nasreddin Hoca, Kahta’daki Kahtalı bayan, bunların nitekim en “ucube” olanları! İşin hazini, sanat pahası olan heykeller yapıldığı vakit da hücuma uğraması.
Eskişehir’de bankta oturan bayan heykelleri büyük ilgi görüyor.
Kuşadası’nda Çağdaş Erçelik’in yaptığı “Yüzen Çocuk” heykelinin yüzünün tahrip edilmesi, Ordu Belediyesi’nin 2013 yılında düzenlediği 2. Memleketler arası Taş Heykel Sempozyumu’nda 8 heykeltıraş tarafından yapılan 12 heykelden birtakım bayan heykellerinin üzerlerine sprey boya ile yakışıksız kelamlar yazılması bunlara örnek. Bir anımla bitirmek istiyorum. Ankara’da öğretim üyesi olduğum yıllar… Barların olduğu Sakarya Caddesi’nde, hâlâ duruyor mu bilmiyorum, bir çıplak bayan heykeli var. Gecenin bir saati, fazla kaçırmış bir “erkek” heykele tırmanmış, göğsünü avuçluyor! Hukuk fakültesinde asistan olan bir arkadaşım ise sanata ve bayana yönelik bu tacizi kaldıramıyor, (Muhtemelen o da biraz kaçırmış!) heykele tırmanıp tacizciyi indirip pataklıyor! Heykelin ve sanatın namusu kurtuluyor! Sanatın hayatımızda daima olması dileğiyle yeterli bayramlar…