Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü’nün (ÇAYKUR) Varlık Fonu’na devredildikten sonra katlanarak artan ziyanı, 2020’de 2017 yılına oranla yüzde 104 büyüdü. Çaykur, 2020’de 547 milyon TL ziyan etti. Toplam bilanço ziyanı 2 milyar 244 milyon TL düzeyine yükselen ÇAYKUR’un son 3 yılda ise maliyet sarfiyatları satış gelirlerinin epeyce üstünde.
İşte Varlık Fonu’na devredildiğinden beri yüzü gülmeyen ÇAYKUR’un ziyan, satış ve maliyet karnesi…
Türkiye Varlık Fonu (TVF), ‘yurt içinde kamuya ilişkin olan varlıkları iktisada kazandırmak, dış kaynak temin etmek, sermaye piyasalarında araç çeşitliliği ve derinliğine katkı sağlamak, finansal piyasaların çeşitliliğine katkı sağlamak ve gelecek jenerasyonlara iktisadı güçlü bir ülke bırakmak’ maksadıyla 26 Ağustos 2016’da kuruldu. Şubat 2017 prestijiyle ise Türkiye’nin içinde bulunduğu harikulâde hâl ve kanun kararında kararname yetkisiyle birçok büyük kamu kuruluşu bu fona devredildi. 2020 yılında ise portföyünde 8 farklı kesimden 22 farklı şirket bulunduran bu fona devredilen şirketler ortasında; THY, Halkbank, Ziraat Bankası, Borsa İstanbul, Türk Telekom, PTT, Türkiye Petrolleri ve Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü (ÇAYKUR) da bulunmakta.
Geçtiğimiz yıllarda bilhassa Türkiye Varlık Fonu’na bölümünden sonra gerek birçok siyasi tarafından gerekse de kamuoyu tarafından en çok konuşulan kurumların başında ÇAYKUR geliyor. Bunun en önemli sebeplerinden en değerlisi de ÇAYKUR’un Varlık Fonu’na evresinin akabinde açıkladığı yıllık faaliyet raporları ve bu faaliyet raporlarında yer alan yıllık bilanço ziyanları.
ÇAYKUR VARLIK FONU’NA NE VAKİT DEVREDİLDİ?
Dünyada kişi başına en fazla çay tüketen ülke pozisyonunda olan Türkiye’de ÇAYKUR, 1983 yılında kuruldu. Şubat 2017’de de Türkiye Varlık Fonu’na devredilen kurumlar ortasındaydı. TVF’ye devredilmeden evvel ÇAYKUR’un faaliyet raporları incelendiğinde, bilhassa TVF’ye devredilmeden evvelki son iki yılda ÇAYKUR’un bilançosunun öngörülenin de ötesinde kâr ettiği gözlemleniyor. ÇAYKUR’un son 10 yılda öngörülen ve gerçekleşen bilanço kârı ya da zararlarına bakıldığında yalnızca 2014, 2015 ve 2016’de kurum yıl sonunda kâr etmiş. Öteki yıllarda ise ÇAYKUR, devri öngörülenin de ötesinde ziyan ile kapatmış. Ayrıyeten ÇAYKUR’un Türkiye Varlık Fonu’na periyodundan sonraki yani 2017-2020 yılları ortasındaki ziyanı yaklaşık 2,1 milyar TL düzeyinde.
ÇAYKUR’un yıllık bilançosu kurumun yıllık faaliyet raporlarında belirtilirken, 2020 yılı dönemsel ziyanı ise ÇAYKUR Genel Müdürü Yusuf Ziya Alim tarafından TBMM’de yapılan kamu işletmeleri teşebbüsleri komitesinde açıklandı. Buna nazaran ÇAYKUR’un 2020 yılındaki ziyanı küsüratsız olarak 547 milyon TL.
TOPLAM BİLANÇO ZİYANI 2 MİLYAR 244 MİLYON TL
ÇAYKUR’un yayımladığı faaliyet raporları sonucunda yıllar içerisindeki bilançosu kümülatif olarak tahlil edildiğinde ise kurumun TVF’ye devredildiğinden sonra epey fazla düzeyde ziyan açıkladığı ve bilanço ziyanının da artarak devam ettiği görülüyor. 2010 yılında 165,3 milyon TL olan bilanço ziyanı 2013 yılında 343,9 milyon TL düzeyine çıksa da 2016 yılında 227,1 milyon TL düzeyine inmişti. Varlık Fonu’na evresinin akabinde kurum toplamda 2,1 milyar TL bilanço ziyanı açıkladı ve kümülatif olarak ÇAYKUR’un toplam bilanço ziyanı 2 milyar 244 milyon TL düzeyine yükseldi.
KISA VADELİ BORÇLANMA SARFİYATLARI
ÇAYKUR’un bilanço ziyanına en çok tesir eden kalemlerden birisi de kısa vadeli borçlanma masrafları. 2010 yılında 8,3 milyon TL olan kurumun kısa vadeli borçlanma masrafı 2015 yılında 41,1 milyon TL düzeyine çıksa da akabinde epeyce yüksek oranda artış gösterdi. 2016 yılında 110,6 milyon TL düzeyine çıkan masraf kalemi, 2017 yılından itibaren ise hem kıymet olarak hem de bilanço ziyanı içindeki hissesi olarak da hayli tesirli oldu. Kamuoyu tarafından Varlık Fonu’na devredilmesinin de sebep olarak gösterildiği kısa vadeli borçlanma masraflarının bilanço ziyanına oranı 2017’de yüzde 65, 2018’de yüzde 53, 2019’da ise yüzde 62 düzeyindeydi.
ÇAYKUR’UN NET SATIŞ GELİRLERİ VE SATIŞ MALİYET SARFİYATLARI
ÇAYKUR’un son 10 yıldaki satış geliri performansına bakıldığında ise tekrar son 3 yıla nazaran daha evvelki yıllarda daha olumlu bir performans kelam konusu. 2014, 2015 ve 2016 yıllarında net satış gelirlerinde maliyet sarfiyatlarına göre düzgün bir kâr elde eden ÇAYKUR’un son 3 yılda ise maliyet sarfiyatları satış gelirlerinin epeyce üstünde. ÇAYKUR, 2016 yılında satışlarından 239 milyon TL kâr elde etse de 2018 yılında 173 milyon TL, 2019 yılını ise 33 milyon TL satış ziyanı ile kapadı.
Son yıllarda Türkiye’nin en kıymetli gündem hususlarında biri de makroekonomik göstergelerin başlarında gelen istihdam. ÇAYKUR’un 2019 faaliyet raporuna nazaran kurum bünyesinde memurlar, sözleşmeliler ve personeller başlığı altında ortalama 6 bin 777 kişi çalıştırmış. Bu sayının yaklaşık 4 binini ise çalışanlar başlığı altında yer alan süreksiz personeller oluşturuyor. Bunun yanında kurumun yıl sonu toplam istihdamı da raporda mevcut. Buna nazaran de 2019 yıl sonundaki toplam istihdam 2 bin 615 kişi.
Kaynak: Doğruluk Hissesi