ABD Lideri Joe Biden’ın telefonuyla başlayan tartışmalar, artan pandemiye bağlı aşılama ve 17 günlük kapanma nedeniyle geriye düşse de 128 milyar dolarlık döviz rezervinin nasıl eritildiği tartışmaları hâlâ gündemde. Ankara kulislerinde bu sefer de rezervin erimesine neden olan “arka yollardan döviz satışı” fikrini eski Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’a veren teknisyenin kim olduğu tartışılıyor.
128 milyar dolarlık rezervin eritilmesi konusunda muhalefet partilerinin yaptığı kampanyanın halk nezdinde karşılık bulması, yarattığı oy kaybı nedeniyle AKP içinde rahatsızlık yarattı.
Bu kapsamda, biraz da Cumhurbaşkanı ve eski Bakan Albayrak’a yanlışın fatura edilmesini istemeyen AKP’lilerin katkısıyla “Bu kusurun teknik sorumlusu aranıyor” da diyebiliriz. Doğal ki uygulamanın başındaki Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Albayrak’ın asıl sorumlular olduğu biliniyor lakin yeniden de siyasetçilere cazip gelen bu “arka yoldan döviz satışı” fikrini veren iktisatçıların kimler olduğu merak ediliyor.
2000 krizi öncesinde iktisatta büyük kusurlar yapan Refahyol Hükümeti devrinde emsal tartışmalar yaşanmış; “kaynak paketleri” tartışması kapsamında alışılmadık, günü kurtaracak lakin ileride ekonomiyi daha da zora sokacak fikirleri kim yahut kimlerin verdiği, “cin fikirliler” başlığı altında gündem olmuştu. Artık rezerv tartışması da emsal bir hal almışa benziyor.
MERKEZ BANKASI’NDAKİ “İKİ BOĞAZİÇİLİ”
Türkiye iktisadını rezervleri eriterek çok daha kırılgan hale getiren bu yanılgıya; Biden’a “soykırım” dediği için verilen cılız reaksiyona bakılarak “dış siyasette da elini koluna bağlayacak kadar ülkeyi zayıf pozisyona düşürdüğü için” farklı bir kıymet verilmeye başladı.
Döviz rezervinde art yol kurnazlığını bulan kişinin kim olduğu hakkında kulislerde çeşitli bilgiler dillendiriliyor. Kimisi, Merkez Bankası üst idaresinde bulunan Boğaziçi Üniversitesi kökenli iki iktisatçının birlikte bu fikri geliştirdiğini söylerken; bazıları ise bu kişinin eski Bakan Berat Albayrak’ın danışmanlığını yapan Koç Üniversitesi’nden genç bir iktisatçı olduğunu düşünüyor.
Asıl üzerinde durulan “kurnaz iktisatçı” ise Merkez Bankası üst idaresindeki iki Boğaziçi Üniversitesi kökenli yöneticiden biri. Faiz kararlarının verildiği Para Siyaseti Heyeti’nde da yer alan bu kişi, yaklaşık beş yıldır dört başka Merkez Bankası lideriyle misyon yapıyor.
Hatta bir periyot Albayrak tarafından Merkez Bankası’nın başına getirileceği konuşulmuştu. Lakin neden lider olarak atanmadığı, buna neyin mahzur olduğu da farklı bir tartışma konusu olmuştu.
WİKİLEAKS DOKÜMANLARINDA YER ALAN GÖLGE LİDER
Bu iktisatçının özgeçmişinde, İngiltere’de master ve doktorasını yaptığı, bir süre Londra’da memleketler arası bankalarda çalıştığı yazılı. Bu iktisatçıyı asıl öne çıkaran vazifesi ise bankacı kökenli bir büyük iş beşerinin kurduğu üniversitede, bir bakanlıkla ile birlikte oluşturulan risk idaresi ünitesinin yöneticiliği. Akademik etraflarda o periyotta “Patrona, özel portföyünü yöneterek büyük paralar kazandıran” bir kişi olarak biliniyordu.
2016 yılında, Merkez Bankası üst idaresine bu kişinin ataması, Wikileaks evraklarında de yer aldı. Periyodun Merkez Bankası Lideri Murat Çetinkaya, bu atama konusunda o periyot sorumlu Bakan olmadığı halde, Berat Albayrak’a bilgi veriyordu.
2020 yılında 4 yıllık mühleti dolduğu için yine atanan bu yöneticinin ismi, Murat Uysal’ın Merkez Bankası Başkanlığı’na atanmasında tekrar gündeme geldi. Uysal’ın yapılacağı açıklanan birinci basınla tanışma toplantısı iptal edilince, “Albayrak’ın Merkez Bankası ismine konuşmaları bu kişinin yapmasını istediği” birtakım gazetelerde yer almıştı. Hatta “Gölge Başkan” denilmeye başlanmıştı.
AĞBAL’IN SESİNİ KAYDEDİP SARAY’A GÖTÜRMÜŞ
Bu bireyle ilgili son söylentiler ise “Naci Ağbal’ın sürpriz biçimde Merkez Bankası başkanlığından alınması” sonrasında kulislere sızdı. Ağbal’ın “128 milyar dolarlık rezervin nasıl ve kimlere satıldığı konusunda Merkez Bankası bünyesinde araştırma ünitesine talimatı verdiği için misyonundan alındığı”, birinci kere uzun müddet iktisadın başında olan Deva Partisi Genel Lideri Ali Babacan tarafından lisana getirildi.
İşte bu talimat ile ilgili Cumhurbaşkanlığı’na bilgi veren kişinin bu yönetici olduğu söylenmeye başlandı. Söylentilere nazaran bu yönetici, Ağbal’ın araştırma ünitesine talimatı verdiği sırada birebir ortamda bulunuyormuş ve Ağbal’ın talimatını telefonuyla kaydedip bu kaydı Albayrak kanalıyla Cumhurbaşkanlığı’na iletmiş.
Bürokraside her devir işini mucibince yapmak yerine, daha üst makamlara atanabilmek için, siyasetçilere yaranmaya çalışan bürokratlar olmuştur. Bu bürokratlar siyasetçi üstlerinin popülist kararlarına münasebet üretmeye çalışırlar.
Kimisi bilgi ve hüneri olmadığı yani bulunan formülün sonuçlarını göremediği için bu çeşit gününü kurtaracak fikirleri gündeme getirir. Kimisi ise sonuçlarını bile bile sonuçlarının ağır olacağını görmesine karşın, kendi ikbali için siyasetçilerin çok isteklerini yerine getirir.
Halbuki Merkez Bankası gerçek manasıyla bağımsız olsa bürokratlar yalnızca kurumun, yani halkın uzun vadeli ekonomik çıkarlarını düşünerek çalışır. Kararın sonucunu göremeyecek kişi ise bağımsız bir Merkez Bankası’nda üst seviye misyonlara gelemez. Kurumsallaşma olsa biz bu söylentileri konuşmazdık.
Kaynak: DW Türkçe, Erdal Sağlam