İstanbul Okan Üniversitesi Hastanesi Klinik Psikoloji Uzmanı Psk. Müge Leblebicioğlu Arslan, imtihan sürecine ait ebeveynlere tavsiyelerde bulundu.
“Gencin imtihan sürecine hazır olmuşluğunun sağlanması için tam manasıyla öğrenme gerçekleştirebiliyor olması gerekir” tabirlerini kullanan Arslan, “Burada ‘’tam manasıyla öğrenme’’ kavramını kullanmamın sebebi öğrenme sürecinin ’özel ders almak, ödevleri yapmak, test çözmek, dersleri tekrar etmek’’ üzere yalnızca fikir ve davranışları kapsayan bir süreç olmamasıdır” dedi.
Arslan’ın açıklamasından öne çıkan satır başları:
Gelişimsel büyüme periyodunda olan gencin bu süreçte duygusal muhtaçlıklarının da giderilmesi öğrenme süreci üzerinde belirleyici bir rol oynamaktadır. Düşünüleninin bilakis imtihan periyoduna hazırlanan gencin, günde kaç saat çalıştığı ya da ne kadar test çözdüğünden fazla akademik muvaffakiyetini etkileyen en değerli faktör aile ve genç ortasında kurulan olumlu, hoşgörülü ve hassas bir etkileşim ortamıdır.
Bu periyotta ebeveynler tarafından bağlantıda yapılan en büyük yanlışlardan biri gencin hislerinden fazla, notlarının konuşulmasıdır Ebeveynler bu periyotta gençle kurdukları bağlantıda çoğunlukla derslerine çalışıp çalışmadıkları, imtihanlardan kaç puan aldıkları, dışarı çıkmak yerine ders çalışmaları ya da telefonuyla oynamamaları üzere gençlerin neyi yapmaları ya da yapmamaları gerektiğine odaklanabilmektedirler. Bu durum gencin davranış kısmını bağlantıda ön planda tutarken; ne hissettiği, geleceğe yönelik kanıları, korkuları ve kaygıları ya da bunalmışlığına dair his sözünü kapsayan irtibatları ise geri planda tutabilmektedir.
Anlaşılmadığını hisseden genç, hem içinde bulunduğu gelişimsel sürecin hem de imtihan sürecinin gerilimiyle kendisini öfke patlamalarıyla, kurallara karşı gelmeyle ve ahenk sorunuyla, çalışmamayla ya da çabalamamayla söz etmeye başlayabilir. Bununla birlikte gençte yemek yememe, uyuyamama, ağlama krizleri, kalp çarpıntısı ya da nefes darlığı üzere ruhsal belirtler de bu sürece eşlik edebilir. Bu durum gencin öğrenme sürecinin düşmesine, gerilim ve korku üzere olumsuz his tecrübelerinin de artmasına neden olabilmektedir.
Bu devirde gencin fark edilmek, desteklenmek, kabul görmek, bedelli hissetmek, inançta hissetmek, hürmet görmek keyif alanlarına yer açmak üzere duygusal muhtaçlıklarının fark edilmesi hem imtihan sürecine hazır oluşluğu hemde gencin psiko-sosyal gelişimi açısından epeyce değerlidir.
Ailenin ergenlik devri ile ilgili olarak yanlışsız ve kâfi bilgilere sahip olması ergeni anlaşılır ve inançta hissettirir. Bu devirde pek çok hususta aile ile çatışmalar başlar. Bu çatışmalar olumsuz olarak yorumlansa da bireyin bağımsızlığını kazanmasına katkıda bulunur. Lakin ailenin bu çatışmaları nasıl yönettiği ergenlik sürecinde kıymetli bir rol oynamaktadır.
Yönlendirici değil destekleyici ebeveyn rolünü üstlenmek hayli kıymetlidir. İmtihana hazırlık, bilhassa ilgilerinin arttığı süratli bir büyüme ve gelişmenin gerçekleştiği gençlik periyodunda birey için değerli bir sorun haline gelebilmektedir. Hasebiyle genç ders dışı farklı ilgilere yönelebilir ya da derslere dikkatini yoğunlaştırmada zahmet yaşayabilir.
İmtihan periyoduna hazırlanan gencin bu gelişimsel devrinde öz hürmet seviyelerinde de degişimler meydana gelebilir. Kendilerine duydukları hürmet gerçeği yansıtmayacak formda düşük yahut yüksek olabilir. Bu durum genci imtihan sürecine dair gerçekçi olmayan niyetlere itebilir. Bununla birlikte gencin bir yandan özerlik eforu artar ve kendi hayatıyla ilgili bağımsız kararlar vermeye çalışır. Bağımsızlık isteğinin artmasının yanında tıpkı vakitte ergenler ailelerine duydukları gereksinimi sürdürürler. Bu ikilem sürerken ebeveynlerin ergenin kendi hayatıyla ilgili uygun kararlar verebileceği bahislerde kontrolü bırakması fakat bilgilerinin kısıtlı olduğu alanlarda da ona rehberlik etmesi ehemmiyet taşır. Böylelikle gencin yavaş yavaş olgun kararlar verebilme yetisi gelişir.
Bilhassa imtihan sürecinin yaklaşmasıyla ebeveynlerin dikkat etmesi gereken 10 değerli nokta;
• Gencin imtihana gereğince hazırlanabilmesi için gerekli şartları oluşturması açısından destekleyin. Örneğin, istikrarlı beslenme ve uyku, sessiz bir çalışma ortamı, kâfi kitap ve özel öğretmen üzere rahat bir biçimde çalışabileceği ortamı hazırlamasına imkan sağlayın.
• Meslek seçiminde yönlendirici ve tercih eden ebeveyn rolü yerine, bilgilendirici ve destekleyen ebeveyn rolünde olun. Seçimlerde ölçü ebeveyn değil gencin kendisi olmalıdır.
• Mükemmeliyetçi beklentilerden uzak, muvaffakiyet ve başarısızlıktan çok gencin uğraşına vurgu yapın.
• Mevcut amaca ek olarak birlikte esnek ve alternatif amaçlar belirleyin.
• ‘’Kazanırsan alırım.’’ ‘’Sınavı geçersen gidebilirsin.’’ üzere muvaffakiyet endeksli lisandan uzak durun!
• Çocuğunuz imtihandan çıktığında ona ‘’Sınavın nasıldı?’’ yerine ‘’Nasılsın?’’ formunda sorular sorarak onun hislerine odaklanın.
• Ergenlik devri özellikleri her ne kadar misal özellikler göstersede her ergenin hikayesi biriciktir.
Münasebetiyle ötekiler ile kıyaslamak yerine ergeni biriciklik üzerinden yani kendi mevcut potansiyeli üzerinden değerlendirin.
• Gerilim ve tasa üzere olumsuz duyular bu süreçte gence eşlik etmesi olağandır. Kıymetli olan gerilimi ortadan büsbütün kaldırmak değil, fonksiyonelliğini bozmayacak yoğunlukta yaşamasıdır. Tüm bu tavır ve davranışlar gencin hem gelişimsel sürecin oluşturduğu gerilimi hem de imtihan periyodunun oluşturduğu gerilimi azaltmasına yardımcı olur.
• Genç bireyin his, niyet ve davranışlarını gözlemleyin.
• Çocuğunuzun baş etmekte zorlandığı ağır bir his durum içerisinde olduğunu fark ediyorsanız ya da kendisi lisana getiriyorsa, hissin yoğunluğu giderek artıyorsa ve bu durum gencin fonksiyonelliğini olumsuz tarafta etkilemeye başladıysa, uzman bir psikoterapiste baş vurarak dayanak alın.