Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, 11 Ağustos 2020’de Sputnik V aşısının onaylığını duyurduğunda birçok uzman buna kuşkuyla yaklaşmıştı.
O periyotta uzmanlar aşıyla ilgili bilginin yetersiz olduğunu söz etmiş ve erkenden onaylanmasını eleştirmişti. Aşının üçüncü faz denemelerinin sonuçları ise birkaç ay sonra gelmişti. Şubat 2021’de hakemli tıp mecmuası The Lancet‘te yayımlanan bulgular, aşının 91,6 oranında tesirli olduğunu ortaya koymuştu.
İşte bu bulguların akabinde giderek artan sayıda ülke Sputnik V almaya başladı. Aşı şimdi Dünya Sıhhat Örgütü’nün (DSÖ) onayını almadı lakin 60’tan fazla ülkede kullanılmak üzere yetkilendirildi. O ülkeler ortasına kısa müddet evvel Türkiye de katıldı.
Fakat Brezilya Sıhhat Düzenleme Kurumu Anvisa‘nın Sputnik V‘in ithalatını güvenliğe ve aktifliğe ait bilgilerin eksik olduğu gerekçesiyle reddetmesi, aşıyla ilgili tartışmaları yine alevlendirdi.
Sputnik V‘nin geliştiricileri ise aşıyla ilgili taammüden yanlış bilgi yaydığı gerekçesiyle Anvisa
Tartışma sürerken, çeşitli haber sitelerine görüşlerini açıklayan dünya genelinden uzmanlar, Sputnik V’e ait merak edilen soruları yanıtladı.
BREZİLYA NEDEN SPUTNİK V’Yİ REDDETTİ?
Viral vektör aşıları sınıfına giren Sputnik V‘de koronavirüsün insan hücrelerine girmek için kullandığı sivri uçlu protein, adenovirüs ismi verilen bir virüse ekleniyor.
Viral vektör aşılarında kullanılan adenovirüsler, hastalığa sebep olmayacak biçimde değiştiriliyor. Böylelikle sivri uçlu proteini taşıyan zararsız virüsler, bedenin hastalık geçirmeden koronavirüse karşı bağışıklık kazanmasını sağlıyor.
Adenovirüslerin hücreye girdiğinde çoğalmasını önlemek için E1 ismi verilen ve çoğalmada rol oynayan bir protein, devre dışı bırakılıyor.
Öte yandan Anvisa’nın ilaç ve biyolojik eserler müdürü Gustavo Mendes, Sputnik V’de kendini kopyalayabilen adenovirüsler olduğunu savunuyor. Brezilya’nın aşıyı reddetmedeki en değerli münasebeti de bu.
ABD’deki Georgetown Üniversitesi’nden virolog Angela Rasmussen, Sputnik V’yle ilgili kuşkularını lisana getiren uzmanlardan biri.
Twitter paylaşımında “Sputnik V aşısında kullanılan Ad5 vektörü, açıkça çoğalmaya uygun“ diyen Rasmussen, şöyle yazmıştı:
“Geliştiriciler görünüşe nazaran E1 proteinini silmeyi ihmal etti. Bu nedenle bu aşıyı almak, canlı adenovirüs 5’le enfekte olmak manasına geliyor. Münasebetiyle Brezilya yanlışsız olanı yaptı ve onu reddetti.”
ÇOĞALABİLEN ADENOVİRÜSLER NEYE YOL AÇAR?
Sputnik V’de yer alan adenovirüsler, insanlara doğal yollardan bulaştığında soğuk algınlığına ve nezleye neden oluyor. Bu durum, Sputnik V’yi yaptıran kimi şahısların kelam konusu rahatsızlıkları geçireceğini düşündürebilir. Lakin bunun olması pek mümkün değil. Rasmussen, şöyle açıklıyor:
“Aşıdaki virüs teneffüs yoluyla iletilmiyor, kas içinden veriliyor. Bu adenovirüslerin olağanda kullandığı bulaşma yolu değil. O yüzden teneffüs hastalığına neden olmasını beklemezsiniz. Fakat bağışıklığı zayıflamış ve bağışıklıkla ilgili rahatsızlığı olan bireylerde potansiyel olarak öngörülemeyen sonuçlar ortaya çıkabilir.”
İlaç sanayisinde klinik testler öncesi ilaç keşfi üzerinde çalışan tıbbi kimyager Derek Lowe, “Bu muhtemelen aşılanmış nüfusta büyük problemlere neden olmayacak ancak büsbütün gereksiz bir risk” sözlerini kullanıyor:
“(Çoğalabilen adenovirüslere sahip) bir aşı on milyonlarca şahsa yahut daha fazlasına uygulanacaksa bu önlenebilir problemden ziyan gören birtakım bireyler olacaktır.”
RUS YETKİLİLER VE SPUTNİK V’Yİ SAVUNANLAR NE DİYOR?
Rasmussen, yorumları üzerine Rus yetkililerin kendisiyle irtibata geçtiğini ve haberi “sahte” diye nitelediğini söz ediyor.
“Gamaleya Enstitüsü büyük bir üne sahip ve bilim insanları kusursuz, o yüzden bu halin kasıtlı olduğunu düşünmüyorum” diyen Rasmussen, haberlerin yanlış olmadığına inanıyor. Rasmussen, “Bu uydurma haber değil, bir gözlemdir” diyor.
Sputnik V’yi geliştirenlerse Brezilya’nın savlarını kesin bir lisanla reddediyor. Sputnik V’nin resmi Twitter hesabından yapılan bir paylaşımda Anvisa’nın aşıya dair rastgele bir test yapmadığı aktarılıyor.
Gamaleya Enstitüsü‘nün internet sitesinde yayımladığı açıklamada da Anvisa’nın argümanlarının “bilimsel desteği olmadığı ve ciddiye alınamayacağı“ söyleniyor.
Araştırma enstitüsü, “Sputnik V aşılarının hiçbirinde çoğalma yeteneği olan adenovirüslerin bulunmadığını“ savunuyor.
Sputnik V’ye sıcak bakan başka bilim insanları da Anvisa’nın bilgileri hakikat yorumlayıp yorumlamadığını sorguluyor.
Anvisa’ya nazaran incelenen Rus kalite denetim evrakları, test edilen aşıların doz başına “100’den az” çoğalabilen virüs partikülü içerdiğini gösteriyor.
ABD Ulusal Sıhhat Enstitüleri’nde Bilgi ve Güvenlik İzleme Şurası üyesi, immünolog Jorge Kalil ise Anvisa’nın yorumuna katılmıyor. Uzman, Rus kalite denetim evraklarının aslında yapılan testin hassasiyetinden bahsettiğine inanıyor.
Ruslar “doz başına 100 partikülden az” dediklerinde, aşıda çoğalabilen virüsler bulunduğunu söylemiş olmuyor. Orada söyledikleri, çoğalabilen virüsler varsa bile doz başına 100 partikülden az olduğu.
Wistar Enstitüsü’nden adenovirüs aşı bilimcisi Hildegund Ertl de medyadaki haberleri eleştiriyor. Ertl, “Bu aşıya gereksinimimiz var. Ucuz ve tesirli. Saklanması ve taşınması da kolay” diyor ve ekliyor:
“Medya çabukla sonuca varmadan evvel derin bir nefes alabilse hepimizin işine fayda.”
Kaynak: Independent Türkçe