Son devirlerde bilhassa sanat dünyasının blokchain teknolojisiyle buluşmasıyla epey tanınan hale gelen NFT’ler, dijital dünyada çabucak hemen tüm kesitlerin ilgisini üzerine çekmiş durumda. Tweet’lerden görüntülere, dijital sanat yapıtlarından, fotoğraflara pek çok şey NFT olarak açık artıma ile satışa çıkar hale geldi. Pekala NFT nedir? Nasıl üretiliyor ve ne işe yarıyor?
NFT COİN NEDİR?
NFT (non-fungible token), eşsiz bir dijital öğeyi temsil edebilen ve bu nedenle birbirinin yerine geçemeyen, blok zinciri ismi verilen dijital defterdeki bir data ünitesidir. NFT’ler sanat, ses, görüntü, görüntü oyunlarındaki öğeler ve öbür yaratıcı çalışma biçimlerine benzeri dijital belgeleri temsil edebilir. Bu dijital evrakların kendileri sonsuz bir formda tekrar kopyalanabilirken, onları temsil eden NFT’ler ise temel blok zincirlerinde izlenir ve alıcılara sahiplik ispatı sağlarlar. Ethereum, Bitcoin Cash ve Flow üzere blok zincirlerinin her birinin NFT kullanımlarını tanımlamak için kendi jeton standartları vardır.
NFT’ler, dijital sanat, görüntü oyunu öğeleri ve müzik evrakları üzere dijital kreasyonları metalaştırmak için kullanılabilir. Fakat, yepyeni evrakın rastgele bir kopyasına erişim, jetonun sahibiyle hudutlu değildir. Birinci NFT’ler Ethereum tabanlı olup ve 2015 yılı civarında ortaya çıktı. Daha evvel kripto para üniteleri üzerine spekülasyon yapan tıpkı yatırımcılar, büyük ölçüde artan hacimlerde NFT’leri alıp satmaya başladıkça, NFT’ler için pazara olan ilginin artması spekülasyonun artmasına neden oldu.
NFT’ler çoğunlukla, pay ispatı blok zincirinden daha fazla güç tüketen emek ispatı blok zincirinde çalışırlar.
NFT NASIL OLUŞTURULUR?
NFT, eşsiz bir dijital öğeyi temsil edebilen, blok zincirinde (dijital defter) depolanan bir data ünitesidir. Bitcoin ve birçok ağ yahut yardımcı program belirteci üzere kripto para ünitelerinin bilakis, NFT’ler kriptografik bir belirteçtir ve karşılıklı olarak değiştirilemez. NFT, bir belgenin yahut bir sanat yapıtının, KnownOrigin, Rarible yahut OpenSea üzere NFT açık artırma pazarlarına yüklenmesiyle oluşturulur. Bu, dijital deftere kaydedilen belgenin kripto para ünitesi ile satın alınabilen ve yine satılabilen bir NFT olarak bir kopyasını oluşturur. Bir sanatçı, bir yapıtı temsil eden bir NFT’yi satabilse de, sanatçı yapıtın telif hakkını elinde tutabilir ve tıpkı çalışmanın daha fazla NFT’sini oluşturabilir. NFT’nin alıcısı “orijinal” dijital belgeye özel erişim elde etmez. Makul bir çalışmayı NFT olarak yükleyen kişinin, kendisinin yepyeni sanatçı olduğunu kanıtlaması gerekmez. NFT’ler için yaratıcının müsaadesi olmadan sanatın kullanıldığı çok sayıda durum olmuştur.
NFT’NİN ÖTEKİ KRİPTO PARALARDAN FARKI NE?
“Non-Fungible Token”, bölünemeyen ve aynısından bir daha üretilmesi mümkün olmayan dijital varlık (token) manasına geliyor. “Fungible” olan Bitcoin ve Ether üzere kripto paraların tersine, NFT’ler eşsiz dijital varlıklardır. Bir örnekle açıklamak gerekirse bugün bir Bitcoin’i yahut Ether’i kesimlere bölerek alıp satın alabilir ve tıpkı kripto parayı kendi ünitesinde takas edebilirsiniz. Lakin özel bir dijital varlık olan NFT, bir gibisi olmadığı için diğer bir token ile takas edilemiyor. İçsel kıymeti ise üreticisi yahut yatırımcısı tarafından belirleniyor.
NFT’LER NASIL ÜRETİLİYOR?
NFT’ler Ethereum geliştiricileri tarafından hazırlanmış ERC-721 token standardına nazaran üretiliyorlar. Kullanıcıların blockchain’in teknik dünyasında boğulmaması için sürecin basitçe gerçekleştirilmesini mümkün kılan platformlar bulunuyor. NFT üretebilmek için muhtaçlık olan tek şey dijital kripto para cüzdanı. NFT olarak üretilmek istenen belge, bu platformlar aracılığıyla IPFS sistemine yükledikten sonra NFT’nin değiştirilemeyecek parametreleri belirleniyor. NFT’den kaç tane üretileceği, fiyatı, bir sonraki satışında ne kadar hisse ödenmesi gerekeceği, üzere özellikleri belirlendikten sonra blockchain ağının süreç fiyatı ödenerek NFT’ler üretilmiş oluyor. Sürecin tamamlanmasıyla birlikte NFT’ler, kripto para cüzdanına aktarılarak üretimin gerçekleştirildiği tüm blockchain’de kayıt altına alınıyor.
NFT BİR YATIRIM ARACI MIDIR?
NFT’ler dizaynları gereği öbür kripto para ünitelerinden farklı ve pahalarını buyruk tahtasından çok yapıtı üreten kişi yahut yatırımcısı belirliyor. Yatırım konusu, dijital sanat yapıtı üzerinden yorumlanacak olursa, fizikî sanat yapıtına yatırım yapmaktan çok da farklı yok. Misal biçimde koleksiyon modülü olarak satın alınan bir varlığın bedelini, o varlığın ne kadar az olduğu, yaşı ve kozmetiği üzere parametreler belirliyor.
SES GETİREN NFT SATIŞLARI
Son devrin en ilgi çeken satışları da NFT’leri gündeme taşıyor. ABD’li sanatçı Beeple (Mike Winkelmann),eserlerinden oluşan bir kolajı müzayede meskeni Christie’s tarafından düzenlenen açık artırmayla 69.4 milyon dolara sattı. NBA Top Shot uygulaması aracılığıyla satılan Lebron James’in smaç görüntü NFT’si 77 bin dolara alıcı buldu. Twitter CEO’su Jack Dorsey’in tweet’i 2.9 milyon dolara Türk asıllı bir kişi tarafından satın alınırken, Elon Musk içerisinde GIF ve müzik olan tweet’ini NFT olarak açık artırmaya çıkardı. Son günlerde ise Cüneyt Özdemir’in paylaştığı tweet 10 bin dolara satıldı.